Ingenieur J.M. Haver, administrateur/beheerder van suikerfabriek Gondang Winangoen (1921)
In 2016 ontvingen wij een prachtig klein fotoalbum van Jan Hoolmans. Het geeft een mooi inkijkje in het leven van Ingenieur J.M. Haver (de grootvader van Jan Hoolmans), die enkele jaren de beheerder/administrateur was van suikerfabriek Gondang Winangoen bij Klaten in Centraal Java, voormalig Nederlands Indië. De foto's uit onderstaand album zijn gemaakt tussen 1921 en 1924 toen er diverse uitbreidingen plaats vonden. De fabriek werd opgericht in 1909.
Werkend industrieel erfgoed De suikerfabriek is nog steeds vol in bedrijf en draait nog steeds met een antieke stoommachine van Stork. Ook de Heemaf leverde motoren aan deze fabriek. In het naastgelegen suikermuseum (opgericht in 1986) wordt de geschiedenis van de fabriek mooi in beeld gebracht. Dit is overigens het enige suikermuseum van Zuid-Oost Azië en wordt jaarlijks door veel (Nederlandse) toeristen bezocht, vaak met rondleiding in de werkende suikerfabriek waar de tijd lijkt stil te staan en nog exact op dezelfde manier werkt als in de jaren twintig/dertig van de vorige eeuw.
Oude en de nieuwe (3e) ketel van Stork (1921), bron: HHG
Martin Ouwerkerk stuurde mij een aantal unieke foto's uit zijn familie album van de firma Hazemeyer. Op deze foto's is onder andere Ir. Arnold Janssen (1902-1992)te zien is. Tussen 1920 en 1950 werkte hij als ingenieur bij Hazemeyer in Hengelo en was hij getrouwd met de dochter van Dr. Wagemaker, de oprichter van TESO, de Texelse veerdienst (https://www.youtube.com/watch?v=HLjFAnA6aKQ). Later richtte hij zelf een bekend bedrijf op in straatverlichting en in 1992 is hij op 90 jarige leeftijd overleden.
Een bijeenkomst van de directie en ingenieurs van Hazemeyer (1928).Een verjaardag of jubileum? Dit is niet bekend. Zittend tweede van links is oprichter Floris Hazemeyer, rechts daarnaast is directeur Jansma van der Ploeg, staande tweede van rechts is Ir. Arnold Janssen, Bron: Martin Ouwerkerk.
Links Ir. Arnold Janssen van Hazemeyer., vierde van rechts Floris Hazemeyer. Datering 1920-1930
Biografie Rento Wolter Hendrik Hofstede Crull (1863-1938)
Rento Wolter Hendrik Hofstede Crull, elektriciteitspionier, sportman en fabrikant
Rento Wolter Hendrik Hofstede Crull rond 1917. Bron: HHG
Rento Wolter Hendrik Hofstede Crull (26-11-1863, Meppel - 08-09-1938 Doetinchem). Vader: Wolter Hendrik Crull (1828-1864). Moeder: Catharina Annette Kuiper (1831-1909). Echtgenote 1 Aleida Johanna Hendrika Dikkers (1865-1928). Echtgenote 2: Elisabeth Kühm. Kinderen: 4 dochters: Johanna (1895-1945), Catharina Annetta Jacoba (1897-1989), Woltera Hendrika (1900-1966 ) Aleida Johanna Hendrika (1902-1971)
Inleiding Rento Wolter Hendrik Hofstede Crull werd geboren in 1863. Na de lagere school in de stad Groningen en een weinig succesvol verlopen HBS tijd in diezelfde stad, werkte hij enkele jaren in een fabriek in Borne. Hij pakte daarna de studie weer op. Ditmaal aan de technische hogeschool in Hannover, waar hij elektrotechniek studeerde.
In 1891 ontwikkelde hij veel activiteit voor het Amerikaanse bedrijf Thomson Houston' op de grote elektriciteitstentoonstelling in Frankfürt am Main. Direct na die tentoonstelling volgde een periode van drie jaren praktisch werken in de fabrieken van Thomson Houston en General Electric in de Verenigde Staten.
De Heemaf op de jaarbeurs in Utrecht (1917-1958) + 4 FILMS
De eerste Nederlandse Jaarbeurs vond in 1917 plaats, op initiatief van de Utrechtse vestiging van "de Vereeniging Nederlandsch Fabricaat". Deze eerste Jaarbeurs trok ruim 150.000 bezoekers, wat voor die tijd enorm veel was. De Jaarbeurs bestaat nog steeds en is uitgegroeid tot een inspirerende plek waar jaarlijks ruim 2,5 miljoen bezoekers komen.
De Heemaf was vanaf 1917 tot eind jaren zestig ieder jaar van de partij op de jaarbeurs in Utrecht. Er werd dan ook veel geld besteed aan reclame en presentatie van hun producten. Dat kun je goed zien op de volgende foto's gemaakt tussen 1920 en 1958. Onlangs kwam ik een 4 prachtige films tegen van de eerste jaarbeurs in 1917, 1917, 1922 en 1927. Op de film van 1917 en 1927 is ook een transformatorzuil van de Heemaf te zien met reclame. De filmfragmenten zijn allemaal zonder geluid (Bron: Beeld - en Geluid).
{jcomments off}
Versierde HEEMAF reclame auto met model SKA motor 01-10-1930
5 prachtige Heemaf films (akte 1-5) gemaakt door Willy Mullens (1924)
Beeld en geluid heeft vele prachtige films online in hun archief, waaronder de mooiste van de Heemaf uit 1924 (akte 1 tm 5). De films werden gemaakt door filmpionier Willy Mullens (1880-1952). Hij richtte in 1914 het bedrijf Haghe films op. Dit bedrijf domineerde de Nederlandse films tussen de eerste en tweede wereldoorlog. Hij was vooral bekend als maker van documentaires, van filmjournaals en filmde als een van de eerste bedrijven in Nederlands Indië. Hij was ook de oprichter van het Filmarchief. In 1924 kreeg hij de opdracht van de toenmalige directeur van de Heemaf, Henri Keus om een uitgebreide film te maken van de Heemaf fabriek. Vooral bedoeld als reclame voor de producten van de Heemaf in binnen en buitenland. De films (zonder geluid) duren elk ongeveer 10 minuten dus ga er maar eens goed voor zitten. De kwaliteit is ook (zeker voor die tijd) erg goed.
AKTE 1 Klik op onderstaande foto en de play button voor de film
AKTE 2Klik op onderstaande foto en de play button voor de film
Project EMF Dordt - 3/8 beschrijvingen bij 779 foto's (1930-1950)
Eind 2016 kreeg ik via Henk Kolkman, vrijwilliger bij Historisch Centrum Overijssel te Zwolle een e-mail dat er nog ongeveer 2000 glas negatieven van EMF Dordt waren te vinden bij het HCO uit de jaren 1911 - 1950. Aangezien dit niet het werkgebied was van HCO bood men ze aan bij beeldbank Dordrecht, maar die hadden in eerste instantie geen belangstelling. Hij stuurde ook een legenda mee van de fotograaf, maar die was gedeeltelijk compleet. Ik mis de nummers 1 tm 756. Vanaf nummer 757 tm 1536 is elke foto kort beschreven en van datum voorzien. Jammer genoeg is dus van foto nummer 1 tm 756 geen beschrijving want deze dateren uit het prille begin van de elektromotorenfabriek.
Tot mijn verrassing vond ik op beeldbank Dordrecht een groot deel van de 2000 glas negatieven digitaal. Dit was verdeeld in een bruin en een geel fotoalbum en m.b.v. de foto beschrijvingen kunnen we in detail aangeven wat de foto voorstelt en uit welk jaar deze komt. Een deel van de foto's uit het prille begin (fotonummer 1 tm 756) heb ik al verwerkt in de historie van EMF Dordt en ga ik de komende tijd aanvullen. De legenda die ik compleet probeer te krijgen begint bij 1 januari 1930 en betreft foto nummer 757 tm 1156. In totaal bevat dit bruine fotoboek 1210 foto's. Daarnaast is er ook nog een geel fotoboek van latere datum en die nummering loopt tot 1956. Beide fotoalbums hebben dus betrekking op de 2000 glas negatieven die bij het HCO liggen. Deel 2 zal ik t.z.t. op de website plaatsen en daarmee maak ik de historie van EMF Dordt compleet.
In 1924 kwam Professor Dr. Atten op het idee om melk te pasteuriseren door er elektrische stroom doorheen te sturen. Hij kwam in contact met Hidde Nijland , directeur van Coq Utrecht en die werd gegrepen door het idee en hij ging over tot een biologisch experiment. Coq ontwikkelde samen met genoemde professor, een elektrische melk pasteuriseer machine. Tussen de geperforeerde platen van grafiet, van elkaar geïsoleerd door glazen buizen, verliep bij 3 kV een stroom van 16 à 20 A en verwarmde de melk. In 1928 was de machine bedrijfsklaar en was de melkinrichting van H.E. Eppens in de Jan Hanzenstraat te Amsterdam de eerste die gebruik maakte van deze nieuwe uitvinding.
In gebruik name van de elektrische melk pasteur inrichting van Coq Utrecht in 1928. Bron: Smit Mededelingen 1966/archief Coq Utrecht.
"Haan oet'n tuk" - Johan Walhof - hoofdcontroleur Heemaf (1919-1959)
Johan Walhof was tussen 1919 en 1959 hoofdcontroleur bij de Heemaf op de afdeling waar de SKA motoren werden gemaakt. Ook reisde hij veel op en neer naar vestigingen in Zwartsluis en Dortmund. Veel ingenieurs hebben bij hem het "vak" geleerd. Hij leerde hen te luisteren naar de mensen die de machines bouwden en lieten proefdraaien. Zij konden precies horen of er iets niet goed draaide. Ook had hij een hekel aan mensen die de handen in de zak hadden. Als een ingenieur in opleiding dat deed was steevast zijn opmerking: "Haan oet'n tuk!". Hij is door toedoen van zijn vrouw, die waarschijnlijk hulp in de huishouding bij Ir. Keus was, in 1919 bij de HEEMAF gekomen. Daarvoor werkte hij heel kort als bankwerker in Borne en woonde hij een half jaar in Doorwerth (Hevea?). Kleinzoon Freddy Walhof stuurde mij dit verhaal en onderstaande foto's.
Controle op aanbouw stator voor SKA motoren van de Staatsmijnen (1947). De controleur is waarschijnlijk Johan Walhof. Bron: Historisch Centrum Overijssel.
Tussen 1925 en 1928 leverde de combinatie Werkspoor/Heemaf zes elektrische locomotieven (nummers 3201 t/m 3206) aan het toenmalige Nederlands-Indië voor de verbinding Jakarta – Bogor en Batavia - Buitenzorg. De machines, met een vermogen van 1200 pk, hadden een maximumsnelheid van 75 km/h.
Minister van Koloniën J. Ch. Koningsberger brengt een bezoek aan het proefterrein van de Heemaf waar locomotief 3206 wordt getest (feb. 1928). Bron: Heemaf Post 1928, HHG
Op 07-11-1924 kwam het Koninklijk Instituut van Ingenieurs (spoorwegafdeling) bijeen om een proefrit te maken met de eerste in Nederland vervaardigde elektrische locomotief door de combinatie Heemaf/Werkspoor t.b.v. de "Nederlandsch Indische Staats Spoorwegen". Deze trein kreeg nummer 3201.
Onlangs kwam ik in het bezit van een groot aantal prachtige scan's uit het Heemaf archief van Historisch Centrum Overijssel. In de loop van de tijd zal ik een selectie van deze foto's op holechistorie.nl plaatsen. De foto's zijn allemaal zeer nauwkeurig beschreven en gedateerd door Jaap Tuik. In dit artikel 3 filmfragmenten van de betreffende trein.
Bron: Historisch Centrum Overijssel te Zwolle
Bron: Historisch Centrum Overijssel te Zwolle.
Enkele bekende leden van het KIVI. Geheel links directeur van de Heemaf, Ir. H.I. Keus, daarnaast een man die verdacht veel lijkt op Rento Hofstede Crull, vierde van rechts Ir. F.R. Willink (Heemaf) en geheel rechts Ir. Th. Rosskopf (directeur Smit Transformatoren).
Filmfragment van de proefrit van het KIVI bij de Heemaf fabriek met helemaal in het begin Ir. H. I Keus, directeur van de Heemaf. Later zien we ook nog een proefrit van de zesde trein die naar Nederlands Indië ging. Bron: Holec Historisch Genootschap.
Film van de Nederlands Indische Spoorwegen uit 1929 met een groot aantal treinen, waaronder ook deze elektrische trein van de Heemaf op Java.
Tijdens mijn zoektocht in het archief van Historisch Centrum Overijssel vond ik nog een aantal unieke foto's van het interieur van de treinen voor Java (nummer 3201) uit 18-04-1925. De foto's zijn allemaal beschreven door Jaap Tuik.
Bron: de Koloniale roeping (1927).
Interieur van locomotief voor de spoorwegen op Java. Zicht op omvormer en accu 's (18-04-1925)
Bron: Historisch Centrum Overijssel te Zwolle.
Bron: Historisch Centrum Overijssel te Zwolle.
Foto links: Interieur van de locomotief voor de spoorwegen op Java. Bestuurderscabine, gezien van rechts, foto rechts: Interieur van locomotief voor de spoorwegen op Java. Zicht op compartiment waarin motorkabels uitkomen.(18-04-1925). Bron: Historisch Centrum Overijssel.
Foto links: Interieur van de locomotief voor de spoorwegen op Java. Zicht op hoofdzekeringskast, foto rechts: Interieur van de locomotief voor de spoorwegen op Java. Zicht op schakelbord (18-04-1925). Bron: Historisch Centrum Overijssel.
Foto links: Interieur van de locomotief voor de spoorwegen op Java. Controller in de bestuurderskamer (open) 18-04-1925. Bron: Historisch Centrum Overijssel.
Bron: Holec Historisch Genootschap
De foto iets vergroot om de trein en ingenieurs beter te kunnen zien. bron: Holec Historisch Genootschap
Proefrit van de eerste in Nederland vervaardigde elektrische locomotief t.b.v. de Nederlandsch-Indische staats spoorwegen. De mannen voor de trein zijn van het Koninklijk Instituut voor Ingenieurs. De spoorwegafdeling. Deze opstelling op de foto is letterlijk in bovenstaande film terug te zien. Bron: De Prins (april 1925) Holec Historisch Genootschap.
1928 - Minister van Koloniën J. Ch. Koningsberger bezoekt de Heemaf. We zien het gezelschap staan bij de 6e locomotief op het proefterrein van de Heemaf. Bron: Holec Historisch Genootschap
Foto'materiaal: bron Historisch Centrum Overijssel te Zwolle met dank aan Jaap Tuik en Peter van der Most.
Met twee woorden opende de eerste Heemafpost na de Tweede wereldoorlog in december 1945 haar publicatie “BEVRIJD en ONGEBROKEN”. De twee jongste werknemers van de Heemaf gaven door middel van een signaal op maandag 16 april 1945 de gedeeltelijke hervatting van de werkzaamheden na de bevrijding. Dat waren Sientje Oude Frerik en Jochem Ooink. Daarvoor had directeur Keus het personeel toegesproken.
Heemaf kreeg veel grondstoffen uit het buitenland, vooral uit Duitsland. De bezetter eiste een deel van de productie voor het eigen land terug. Er werd een Duitse Verwalter aangesteld. Een kantoorruimte werd ingericht als observatiepost voor vliegtuigen en in andere afdelingen zaten de Feldgendarmerie en de Grüne Polizei.
In werkplaatsen werden patroonkoppen gedraaid. Maar omdat er veel relatie met Duitse bedrijven en ook werknemers met Duits bloed was, was er weinig bemoeienis van Duitse zijde. Zo kon het gebeuren dat een deel van het machine park ondergebracht werd in een steenbakkerij in Borne. Omdat Duitsland zijn eigen electroproducten had was er weinig interesse. De april-meistakingen in 1943, met stakingen o.a. in Twente ontstond in Hengelo na de bekendmaking dat oud-militairen zich moesten melden voor krijgsgevangenschap en de deportatie van Joden. De Duits bezetter reageerde met harde hand, tachtig stakers werden geëxecuteerd. En de staking eindigde op 3 mei 1943. Om de Duitsers de illusie te geven werden de ketels opgestookt met allerlei zaken, zodat er wel rook uit de schoorsteen kwam.
Na december 1942 mocht de Heemafpost niet meer gedrukt worden. Maar in 1943 werd een truc uitgehaald; het verscheen onder de naam Economisch Technisch Jaarverslag. Gelukkig lag het bedrijf ver van het station zodat er weinig schade was bij de grote bombardementen in oktober 1944. Toen werd wel Hazemeyer zwaar getroffen. Ook werd een maand eerder de schilders werkplaats bij de Heemaf vernietigd.(foto rechts). Het vijftig jarig bestaan van de Heemaf in 1944 kon niet worden gevierd, maar dat werd in juni 1945 wel ingehaald.
De kantoren van Heemaf in Rotterdam hadden zware schade geleden. Bij het bombardement van Rotterdam op 14 mei 1940 was het kantoor verwoest en bij de bevrijding van de stad Groningen in april 1945 heeft het ernstig geleden.
In 1942 werd de duizendste tractiemotor gemaakt bij de Heemaf. Onderstaande prachtige bedrijfsfilm laat het productieproces zien van de fabricage van de motoren. We zien mannen en vrouwen aan het werk maar ook een toespraak n.a.v. de 1000e tractiemotor. Het zijn prachtige historische beelden van een uniek bedrijf. De film duurt ongeveer een half uur.
De Westerbork Synthese Radio Telescoop, kortweg WSRT is een uit veertien losse parabolische antennes bestaande radiotelescoop in de bossen nabij Hooghalen in Drenthe. Het terrein waar de antennes opgesteld staan ligt naast het voormalige Kamp Westerbork. De WSRT is op 24 juni 1970 in gebruik genomen en wordt nog steeds voor sterrenkundige waarnemingen gebruikt. In 1999 is het systeem flink gemoderniseerd, waardoor de WSRT kan concurreren met andere radiotelescopen in de wereld. De Heemaf leverde voor dit project het het elektrische deel.
Op 24 juni 1970 werd de synthese radiotelescoop bij radio sterrenwacht Westerbork officieel in gebruik genomen door H.M. Koningin Juliana. We zien hier een mooie actiefoto van Koningin Juliana in een helicopter bij de sterrenwacht.
De veertien antennes staan in oost-west richting opgesteld over een lengte van 2,7 kilometer. Door middel van de radio-synthese techniek kan op deze manier een telescoop met een diameter van 2,7 kilometer nagebootst worden (apertuursynthese). Tien antennes hebben een vaste positie en vier kunnen over rails verplaatst worden. De antennes hebben verschillende ontvangers die gevoelig zijn voor radiostraling tussen 350 MHz en 8,3 GHz (golflengtes tussen 92 cm en 3,6 cm). De WSRT wordt geregeld gebruikt in combinatie met andere radiotelescopen in de wereld om zogenaamde VLBI-metingen (Very Long Baseline Interferometry) te doen en vormt zo onderdeel van het Europese VLBI-netwerk. De WSRT wordt beheerd door de stichting ASTRON.
Foto: Holec Historisch Genootschap / tekst overgenomen uit de Wikepedia
Heemaf caleidoscoop (1941) Bedrijfsfilm van de Heemaf met beelden van het productieproces en alle afdelingen.
Heemaf
Het vervaardigen door Heemaf in Hengelo van drie enorme elektromotoren voor een nieuw gemaal bij Lemmer (1943) in het kader van de Zuiderzeewerken. Verder nog de bouw van het pompgemaal complex, het inbedrijf stellen van de motoren en de bouw van een dieselgemaal in Urk en het droogmalen van de Noordoostpolder.
Heemaf
Andere tijden - documentaire van Werkspoor (Heemaf) naar de Fyra.
Heemaf
Heemaf- elektrisch aangedreven bruggen kranen en sluizen (1930)
In 1941 leverde de Heemaf een schakelinrichting voor de fabriek van de Koninklijke Stoomweverij te Nijverdal. Behalve de schakelinstallatie werden ook verschillende...
Beeld en geluid heeft vele prachtige films online in hun archief, waaronder de mooiste van de Heemaf uit 1924 (akte 1 tm 5). De films werden gemaakt door filmpionier Willy Mullens (1880-1952). Hij richtte in 1914 het bedrijf Haghe films op. Dit bedrijf domineerde de Nederlandse films tussen de eerste en tweede wereldoorlog. Hij was vooral bekend als maker van documentaires, van filmjournaals en filmde als een van de eerste bedrijven in Nederlands Indië. Hij was ook de oprichter van het Filmarchief. In 1924 kreeg hij de opdracht van de toenmalige directeur van de Heemaf, Henri Keus om een uitgebreide film te maken van de Heemaf fabriek. Vooral bedoeld als reclame voor de producten van de Heemaf in binnen en buitenland. De films (zonder geluid) duren elk ongeveer 10 minuten dus ga er maar eens goed voor zitten. De kwaliteit is ook (zeker voor die tijd) erg goed.
Johan Walhof was tussen 1919 en 1959 hoofdcontroleur bij de Heemaf op de afdeling waar de SKA motoren werden gemaakt. Ook reisde hij veel op en neer naar vestigingen in Zwartsluis en Dortmund. Veel ingenieurs hebben bij hem het "vak" geleerd. Hij leerde hen te luisteren naar de mensen die de machines bouwden en lieten proefdraaien. Zij konden precies horen of er iets niet goed draaide. Ook had hij een hekel aan mensen die de handen in de zak hadden. Als een ingenieur in opleiding dat deed was steevast zijn opmerking: "Haan oet'n tuk!". Hij is door toedoen van zijn vrouw, die waarschijnlijk hulp in de huishouding bij Ir. Keus was, in 1919 bij de HEEMAF gekomen. Daarvoor werkte hij heel kort als bankwerker in Borne en woonde hij een half jaar in Doorwerth (Hevea?). Kleinzoon Freddy Walhof stuurde mij dit verhaal en onderstaande foto's. 
Tussen 1925 en 1928 leverde de combinatie Werkspoor/Heemaf zes elektrische locomotieven (nummers 3201 t/m 3206) aan het toenmalige Nederlands-Indië voor de verbinding Jakarta – Bogor en Batavia - Buitenzorg. De machines, met een vermogen van 1200 pk, hadden een maximumsnelheid van 75 km/h.
In 1942 werd de duizendste tractiemotor gemaakt bij de Heemaf. Onderstaande prachtige bedrijfsfilm laat het productieproces zien van de fabricage van de motoren. We zien mannen en vrouwen aan het werk maar ook een toespraak n.a.v. de 1000e tractiemotor. Het zijn prachtige historische beelden van een uniek bedrijf. De film duurt ongeveer een half uur.
