Van Hazemeyer naar Eaton in 100 jaar
Floris Hazemeyer wordt geboren te Rotterdam op 24 april 1872. Zijn ouders verliest hij op jeugdige leeftijd. Na de lagere school gaat hij studeren aan de Academie (MTS) te Rotterdam en voltooid zijn praktische opleiding bij de Khotinsky in 1887 waar hij alle mogelijke technische problemen moet oplossen. De Kothinsky, een Russische zeeofficier, was de ziel van de onderneming, constructeur en uitvinder. Bij de Kothinsky maakte men gloeilampen, maar ook accu's en ondergrondse kabels (koperdraden in houten kokers) waarmee men een elektriciteitscentrale exploiteerde. Twee andere medewerkers van de Kothinsky (Roothaan en Alewijnse) waren zijn directe collega's. Zij verlieten in 1888 de Kothinsky om een gloeilampenfabriek in Nijmegen te beginnen. Floris Hazemeyer werkt nog enige tijd bij van Rietschoten en Houwens en bij de "Electriciteitsmij Volta" alvorens Hofstede Crull hem aanneemt.
Een bijeenkomst van de directie en ingenieurs van Hazemeyer (1928).Een verjaardag of jubileum? Dit is niet bekend. Zittend tweede van links is oprichter Floris Hazemeyer, rechts daarnaast is directeur Jansma van der Ploeg, staande tweede van rechts is Ir. Arnold Janssen, Bron: Martin Ouwerkerk.
Foto van de lichtfabriek van De Khotinsky aan de Prins Hendrikkade 35- hoek De Ruyterstraat, op het Noordereiland in Rotterdam uit ca. 1897, nadat hij vertrokken was naar Gelnhausen en Stoomdrukkerij H.A.Hofmans zijn intrek nam. Floris Hazemeyer liep hier stage en leerde zo het vak. De Kothinsky had de primeur van de eerste elektriciteitscentrale (op basis van accumulatoren) en de eerste gloeikamp vervaardigd in Nederland in het jaar 1884. Voor meer info over Achilles de Kothinsky klik HIER.
Hofstede Crull & Willink
In mei 1900 begint Floris Hazemeyer als leider van de technische afdeling bij het Elektrotechnisch bureau van Hofstede Crull & Willink in Hengelo. Hij houdt zich hoofdzakelijk bezig met de productie van kleine
elektriciteitscentrales. Hij blijkt een creatief en vaardig medewerker. Hij trouwt in 1905 met Johanna Geertruida Berendina Friezendorp, dochter van de Hengelose koopman Johan Friezendorp. In 1906 vertrekt hij om voor zichzelf te beginnen. Hofstede Crull was daar niet blij mee. Zijn schoonvader Johan Friezendorp schijnt daar nogal op aangedrongen te hebben. Die had liever een ondernemer dan een werknemer als schoonzoon.
In het grootboek van de Heemaf uit 1906 lezen we het volgende: 8 juli, de Heer F. Hazemeijer heeft den 8 juli onzen dienst verlaten en is voor eigen rekening zaken begonnen.
De oprichting van Hazemeijer.
Op 12 juli 1907 startte Floris Hazemeyer in een oude textielfabriek aan de Marskant 43 te Hengelo een vennootschap onder firma. De vennootschap had ten doel de ontwikkeling en de fabricage van schakelmateriaal voor laagspanning. De eerste opdracht was de vervaardiging van twaalf bliksemafleiders.
Bliksemafleiders van Hazemeyer uit de beginperiode. Bron: HHG
links, Hinderwetvergunning Hazemeyer (1907), rechts schets bouw Marskant 43 (1907). Klik om te vergroten.
De eerste fabrieksgebouwen: links het eerste fabrieksgebouw aan de Marskant (1907) en rechts de fabriek aan de Haaksbergerstraat (1909).
In 1909 huurt hij een pand van de firma Dikkers aan de Haaksbergerstraat. In 1913 werd de firma F. Hazemeyer & Co. omgezet in een N.V. Floris Hazemeyer wordt de commerciële directeur en W.F.H. Jansma van der Ploeg wordt technisch directeur. Een jaar later komt er de nieuwbouw aan de Tuindorpstraat.
Floris Hazemeyer is hier 36 jaar. Bron: HHG.
Aandeel Hazemeyer 1949
Medewerkers van de fabriek van Hazemeyer (Tuindorpstraat rond 1914).
In het begin maakte hij o.a. toneelregelweerstanden. 
Hazemeyer reclame uit het begin.
Beschermd schakelmateriaal
Hij kreeg al gauw het idee dat de toekomst in beschermd schakelmateriaal zou liggen. Op een foto rond 1916 zien we de eerste elf personeelsleden. Van drie weten we zeker dat zij er meer dan 40 jaar werkzaam bleven. 
Eerste personeel fabriek Haaksbergerstraat. Staande geheel links Jan Nijhuis, de eerste werknemer bij Hazemeyer. Hij kwam in dienst op 17-09-1907 als draaier. Hij werd spoedig belast met de leiding van de werkplaatsen. In september 1947 was hij 40 jaar in dienst bij Hazemeyer.
Centrale aandrijving fabriek van Hazemeyer (1914-1917).
Links fabriek Hazemeyer 1914, rechts magazijn Hazemeyer 1917
Gedeelte boorderij 1916
1914 - Tuindorpstraat 61
Uitbreiding fabriek 1916
In 1918 staat Floris Hazemeijer op de 2e jaarbeurs in Utrecht. Zie hieronder een deel van de deelnemerslijst en op nummer 361 een foto van Floris Hazemeijer.
Bron: Utrechts Archief.
En hier de foto van H.M. Koningin-moeder Emma die zojuist bij de stand van Hazemeyer is geweest op de jaarbeurs in Utrecht (1918). Bron: Archief Hazemeyer.
Links, oude reclame van Hazemeyer, bron: archief Smit Transformatoren, rechts de eerste aandelen uitgifte 22-03-1919 (Centrum).
Een mooie folder van Hazemeyer uit de jaren 20/30 van de vorige eeuw. Bron: HHG
12.5 jarig jubileum Hazemeyer
In januari 1920 vierde men het 12 1/2 jarig bestaan. Het personeel schonk een herinneringstableau aan de directie.
In de periode tot na de Eerste Wereldoorlog groeide het bedrijf qua grootte en aantal personeels snel. In 1921 zijn er als 300 personeelsleden en is 6.000m2 vloeroppervlakte in gebruik. Het totale terrein is dan inmiddels 2,2 ha.
Klik op de plaatjes om onderstaande folder te vergroten, vervolgens nog een keer klikken om in hoge resolutie te bekijken.
Productfolder Hazemeyer 1921. Bron: HHG
Personeelsadvertenties 28-05-1927 (links) 07-05-1927(rechts).
November 1926 werd Floris Hazemeyer met zijn auto aangereden. Hij herstelde vrij snel van zijn verwondingen.
Het productieprogramma onderging in de loop van de jaren belangrijke uitbreidingen en vernieuwingen, o.a. door invoering van gietijzeren kastenbatterijen, gesloten schakelmaterieel en compacte schakelsystemen voor midden spanning.
Klik op de plaatjes om onderstaande folder te vergroten, vervolgens nog een keer klikken om in hoge resolutie te bekijken.
Oude prijscourant schakelkasten uit 1926, bron: HHG.
NV Hazemeyer's Fabriek van Signaalapparaten wordt opgericht in 1922
De Nederlandse Marine koos in de jaren 20 voor een Duits systeem dat niet gemaakt mocht worden in Duitsland vanwege WO I (Verdrag van Versailles) daarom ontstonden er contacten met Duitse bedrijven om vuurleidingssystemen voor de Nederlandse Marine bij Hazemeyer te gaan maken en aangezien Hazemeyer een Nederlands bedrijf was ontstond zo NV Hazemeyer's Fabriek van Signaalapparaten. Op deze manier omzeilde men dat verdrag en kreeg men alle Duitse knowhow in huis. De fabriek was gelegen aan de Bornschestraat 1, links naast de Heemaf (Bornschestraat 3-5) en de TCS (Bornschestraat 7).
Na de oorlog kwam het bedrijf in andere handen en verhuisde men naar het Twentekanaal. Tegenwoordig is het onderdeel van Thales Nederland. Meer informatie over Hazemeyer/Hollandse Signaalapparaten kun je HIER vinden en een interessant PDF document (uitgave NERG/KIVI) van het Signaalmuseum met een mooie beschrijving van de historie van Hazemeyer/Holland Signaalapparaten van 1922 tot en met 2000. De eigenaar is dan nog Philips, later dus Thales.
Knipsel Hazemeyer Signaal 17-05-1945, bron: Het Parool
Productiehal Hazemeyer Signaalapparaten (1940-1945), Bron: ANP.
Tubantia, 11-03-1940
Hazemeyer Signaalapparaten (1940-1945) Bron: ANP.
Info bij bovenstaande foto: We zie rechts vooraan een noodgebouw van de Hollandse signaalapparaten, daarachter de gebouwen van de Heemaf. Links achter zien we fa. G.H. Korink, een latere directeur C.P. Korink was van 1989 tot 1993 directeur van Holec Projects. Bron: HHG.
Productiehal Hollandse Signaalapparaten in 1953. (Twentekanaal), bron: ANP.
Bron: HHG
Hazemeyer verkoopkantoor Rotterdam
Grote brand bij Hazemeyer
Op 5 september 1928 vond een zeer grote brand plaats in de schilderswerkplaats. De bedrijfsbrandweer probeerde de omliggende gebouwen met waterstralen af te schermen, zodat overslag kon worden voorkomen. Pas toen de gemeentelijke brandweer arriveerde kon het eigenlijke blussen van de schilderswerkplaats beginnen. De gezamenlijke spuitgasten (Gemeentelijke brandweer, Heemaf, Hazemeyer, Stork) konden echter niet voorkomen dat het gebouw volledig afbrandde. Deze grote brand was echter wel de oorzaak dat er de nodige verbeteringen binnen de bedrijfsbrandweer werden doorgevoerd.
De Drie Meren 08-09-1928.
In 1930 vinden bij Hazemeyer al 1000 mensen een baan en is het grondoppervlak toegenomen tot 3,3 ha. In de crisisjaren zien we ook een terugval in omzet en personeelsleden, met een dieptepunt in 1923.
Toneelregulateurs voor bioscopen en theaters (1928). Bron: Holec Historisch Genootschap
Reclame van Hazemeyer 1930
Kastenbattrerij Hazemeyer, (1930). Bron: Martin Ouwerkerk.
Hazemeyer fabriek met directie en ingenieurs: Links ir. Arnold Jansen, 4e van rechts Floris Hazemeyer, 5e van rechts Jansma van der Ploeg. Datering 1920-1930, Bron: Martin Ouwerkerk.
Bron: Electrotechniek 1935
25 jarig jubileum Hazemeyer
Juli 1932 viert men het 25 jarig bestaan van Hazemeyer. Ter gelegenheid van dit jubileum wordt een mooi gedenkboek uitgegeven.
25 jarig jubileum van Hazemeyer (1932). Deze foto is in een hogere resolutie. Klik 2 keer. Bij de pijl zien we Ir. Arnold Janssen Bron: Martin Ouwerkerk.
25 jaar Hazemeyer, bron: HHG
25 jaar Hazemeyer, bron: HHG
Hieronder een aantal foto's uit dat gedenkboek uit juli 1932
Boekhouding Hazemeyer 1932
Telefooncentrale Hazemeyer 1932
Kleinmontage Hazemeyer 1932
Schrijfkamer Hazemeyer 1932 F. Zwiebel, J. Pleiter, J. Huisinga, D. de Groot, H.S. Wichems, G. Brinkate.
Montagehal Reyrolle en bankwerkerij 1932, rechts Nikkelafdeling 1932 (H.G.J. Vrielink, H.B. Eijsink, H.J. Nijhof, J.H. Schopha? , G.H. Jannink)
Tekenkamer Reyrolle 1932 (A. Boll, A. Assink, A. Ballerink, J. Eshuis, H. I. Beijtelink, I.M. Pley, G.I.M. van de Stralen, Mevr. J.D. Mors, Mevr. I.B. Veneberg en dhr. J. Blokland.)
Tekenkamer Hazemeyer rond 1930.
Een mooie Hazemeyerfolder met installatiemateriaal uit 1938. Bron: Albakelite.com
Van 15 tm 24 maart 1938 was Hazemeyer te vinden op de jaarbeurs in Utrecht. Op deze foto wordt de nieuwe Beatrix hal geopend door Prins Bernhard, juist voor de stand van Hazemeyer. Bron: Utrechts Archief.
Bouw eigen hoogspanningslaboratorium
Floris Hazemeyer voorziet een steeds groeiende energiemarkt, zowel in ons land als in Europa. Daarom besluit hij een eigen hoogspanningslaboratorium te bouwen van 30 bij 12 meter met een hoogte van 10 meter. De maximale bereikbare spanning is 1.000 kV.
Laboratorium van Hazemeyer 1936
Export naar Nederlands Indië
Hazemeyer exporteerde o.a. schakelmateriaal naar Nederlands Indië getuige onderstaande 2 advertenties. De firma Lindeteves-Stokvis was jaren lang de vertegenwoordiger in Nederlands Indië.
Advertentie Hazemeyer uit mei 1936 in het blad "Locale Techniek IBT in Nederlands Indië.
Advertentie uit de Ingenieur voor Nederlands Indië uit 1940.
Bron: Jan Keuper, catalogus Oost Indië (1929).
FLoris Hazemeyer overleden / begin WO II
Op 22 augustus 1939 overlijdt Floris Hazemeyer. Tijdens zijn begrafenis maakte de rouwstoet een rondgang over het fabrieksterrein, waar het voltallige personeel in stilte de overledene hulde bracht.
Floris Hazemeyer: voorzitterschap en commissies
- Hij was o.a. commissaris van woningbouwvereniging Electra
- Lid van de Kamer van Koophandel en Fabrieken in Twente, afdeling grootbedrijf
- Voorzitter van de commissie verkeer van de Kamer van Koophandel en Fabrieken voor Twente
- Lid van het Nederlands Electrotechnisch Comité
- Voorzitter Mij van Nijverheid afdeling Hengelo
- Lid van de Normalisatie Commissie
- Lid van de Spoorwegraad.
- Penningmeester C.T. Storkschool
Onderscheidingen
- Floris Hazemeyer werd in 1935 benoemd tot Ridder der Eerste Klasse in de orde van Vasa in Zweden. Een jaar later volgde de titel officier in de orde van Oranje-Nassau.
Een korte beschrijving van Hazemeyer in een speciale Engelstalige uitgave van het blad Electrotechniek, the electrification of the Netherlands (1935).
Tijdens een bombardement op zaterdag 18 maart 1944 door de Royal Air Force werd Hazemeyer zwaar getroffen. De opbouw werd snel ter hand genomen en vooral na de oorlog voortvarend aangepakt.
Fabriek Hazemeyer na bombardement 1944
Wederopbouw
Na de Tweede Wereldoorlog had de Nederlandse industrie vooral aandacht voor de Wederopbouw, de export werd vergeten. Maar de binnenlandse markt was te klein. De kleinere Nederlandse bedrijven konden niet op tegen de veel grotere buitenlandse bedrijven. Er volgde overleg om tot samenwerking te komen.
In 1946 volgde directeur dipl. ing. J.H.A. Alpherts, Jansma van der Ploeg op die om gezondheidsredenen moet stoppen. Wel blijft hij technisch adviseur. In augustus 1947 overlijdt hij echter vrij plotseling. Hij was sedert 1913 directeur van de onderneming.
Directeur Jansma van der Ploeg
Tot 1953 voert Alpherts samen met H. Top de directie. Na de oorlog volgt eerst een lange periode van opbouw. Tot onderdirecteuren worden benoemd de heren J. Hazemeyer, H.J. Horstman en J. Labruyere. Pas in 1947 zijn alle machines weer in gebruik na de heftige bombardementen in maart 1944. Begin 1947 zijn er in totaal 1078 werklieden en beambten.
In de loop van 1946 werd aan het bedrijf een officieel erkende medische dienst verbonden, gecombineerd met de bedrijven van Stork en Dikkers. In 1947 verschijnt voor het eerst "de Hazelaar", het maandblad voor het personeel. Gebrek aan geschoold personeel werkt nog remmend op de productievergroting. De binnenlandse behoefte is dermate groot dat de export niet noemenswaardig vergroot kon worden. Het gebrek aan arbeidskrachten in Hengelo was de reden om in Emmer-Compascuum een montage werkplaats op te richten. Ook werd Breukelen ingeschakeld om de productie van Hengelo te vergroten. Het gevolg was dat in 1949 de omzet ten opzichte van 1948 met 40% steeg. Vanaf 1953 werd een nieuwe vermogensschakelaar onder de naam "Conel" in productie genomen. Om gezondheid redenen legde directeur H. Top zijn functie neer. Hij was vanaf 1911 ononderbroken in dienst van Hazemeyer. Joh. Labruere volgde hem als directeur op. In het midden van de vijftiger jaren wordt het moeilijker geschoold personeel aan te trekken. Dit onder meer door het huizenprobleem dat Hengelo kent. Uit nood begint Hazemeyer zelf met de woningbouw.
In 1956 komt een nieuw kortsluit laboratorium gereed. Ook vindt de introductie van nieuwe producten plaats waaronder de L-Conel schakelaar voor 50.000 Volt. Op 4 februari 1956 wordt de Ondernemingsraad officieel geïnstalleerd. Stijgende loonkosten konden worden opgevangen door een verhoogde productie, welke kon worden bereikt door de vele investeringen. In 1957 bestaat Hazemeyer 50 jaar. Het is een reden om een groot feest te vieren. Door personeelsleden wordt de Hazemeyer revue opgevoerd. Bij de Hengelose Haven wordt 18.000 m2 grond aangekocht om in de toekomst tot uitbreiding van het bedrijf te kunnen overgaan. Het Magnefix programma voor uitgebreid tot 12.500 Volt. Op laagspanningsgebied vindt de vervolmaking van het systeem Capitole plaats. In 1958 wordt in Eindhoven een nieuw gebouwde verkoopkantoor met magazijn en werkplaats in gebruik genomen.
Bij het Twente kanaal wordt in 1962 de Magnefix fabriek in gebruik genomen.
Hazemeyer Revue, bron: HHG
Holec tijdperk / diverse overnames
Rond de zestiger jaren proberen Nederlandse bedrijven samenwerkingsvormen te vinden. Dit is nodig om op de internationale markt mee te kunnen spelen in grote projecten. Eerst proberen Smit transformatoren uit Nijmegen te gaan samenwerken met Smit Slikkerveer, EMF Dordrecht en Coq in Utrecht. Maar in 1962 neemt Heemaf Smit Slikkerveer over. In 1963 volgt er een samenwerking met Hazemeijer en ontstaat een nieuw elektrotechnisch bedrijf dat de naam Holec gaat dragen (de zgn. kleine Holec). Wel blijven de drie bedrijven in eerste instantie zelfstandig hun beleid voeren. De Holec directie wordt gevoerd door de directeuren van Hazemeyer en Heemaf.
24 mei 1963: Er zijn bij deze foto wat namen verwisseld volgens Helmig Kleerebezem. Links dus dipl ing Alpherts, daarnaast drie onbekende heren, in het midden dus mr. Van Wort. Dan de verwisseling: rechts van Van Wort is ir. Van der Wateren, dan Van de Vosse en rechts dus ir. Buttinger.
In 1964 gaan Coq en Smit Slikkerveer samenwerken. Zij gaan in 1969 op in Holec. In 1969 treedt ook Smit Nijmegen toe. Het wordt echter erg moeilijk de bedrijven echt te laten samenwerken. Als de conjunctuur ook gaat tegenwerken komen er moeilijke tijden. Elk van de deelnemende bedrijven krijgen te maken met reorganisaties en massa ontslagen.
Plattegrond Hazemeyer complex (1967), bron: HHG
Bedrijfsfilm Hazemeyer (1965)
Hieronder een interessante bedrijfsfilm van Hazemeyer/Holec uit 1965 met mooie beelden van de Holec/Hazemeyer Magnifix fabriek te Hengelo, werkzaamheden op locatie in o.a. Vollenhove, Breukelen, Amsterdam, Rotterdam, Eindhoven, Delft (de Porceleyne Fles), Arnhem (AKU), Pernis (Shell), Hoensbroek (Emma Staatsmijnen), IJmuiden (Hoogovens), Amsterdam (Holland-Amerika Lijn), Parijs, St. Quentin, Marseille, Luik, Barcelona (Metron) en Hannover (Messe).. De film geeft een prachtig tijdsbeeld en duurt ongeveer een half uur en komt uit de archieven van Historisch Centrum Overijssel te Zwolle.
Bron: HHG
1965 Enveloppe met stempel Hazemeyer
Bron: Willy Ahlers
In 1968 ontstond er ook een Hazemeyer Australië. Hierover is weinig bekend behalve dit document dat wij onlangs gevonden hebben. Bron: HHG
Bron: Personeelsblad Post (Smit Nijmegen).
Hazemeyer op de beursstand van de Biennale te Parijs (1970), bron: Holec Post.
Bedrijfsfilm van Hazemeyer uit 1970 toen het onderdeel was van de grote HOLEC groep.
Bron: Historisch Centrum Overijssel / Hazemeyer / Holec / HHG
Hazemeyer laboratorium 1973, Holec Post 1973-6
In 1989 komt er dankzij "bedrijvendokter" Joep van der Nieuwenhuijzen de redding. Hij neemt Holec over en het wordt een onderdeel van het Begemann concern. Een aantal goede jaren volgen, maar dan komt ook Begemann in de problemen. Holec wordt in verkoopbare delen gesplitst.
Maar in 1994 en 1995 stoot Begemann, dat in de problemen is gekomen Holec delen af. In 1994 wordt het hoogspanningsgedeelte van Holec verkocht aan Elin. Holec Power Protection wordt als zelfstandige onderneming verkocht en gaat verder onder de naam Hitec. De laag-, middenspanning en toeleveringsbedrijf HAT komen een jaar later in handen van het Zwitserse UBS.
Aan het einde van de negentiger jaren blijken de Hazemeyer activiteiten op drie verschillende plekken in Hengelo, de Kanaalstraat, de Tuindorpstraat west en oostzijde steeds meer logistieke problemen op te leveren. Ook komt er steeds meer ruimtegebrek.
Op 4 september 1996 wordt besloten de Holec bedrijven in Hengelo op een locatie te concentreren.
Dit gebeurt onder de codenaam "Holec in One". Even zijn er plannen te verhuizen naar Almelo. Maar het wordt Westermaat Noord II. Het wordt het grootste project ooit in Hengelo gerealiseerd.
In 1997 mislukt een beursgang deels door de slechte begeleiding van de banken. Een jaar later wordt Delta te eigenaar. Dat is geen succes te noemen.
In 2000 vinden de verhuizingen naar Westermaat Noord II plaats.
EATON
In 2003 is het het Amerikaanse Eaton, dat de nieuwe eigenaar wordt van Holec. Een nieuw tijdperk breekt aan. De Amerikaanse inbreng werkt productief en heeft een positieve invloed op het personeel. Nu in 2008, ruim 100 jaar na de oprichting van Hazemeyer is er nog steeds een uitstekend bedrijf met veel kennis van dit deel van de elektrotechnische bedrijfstak.
Met zeven licentienemers in verschillende landen groeide de N.V. Hazemeyer uit tot één van de grote producenten van compacte schakelsystemen voor de ontwikkeling en de fabricage van schakelmateriaal voor middenspanning.
De producten worden toegepast in distributienetten, de industrie, utiliteitsgebouwen en woningen.
Schema van Hazemeyer naar Eaton
Op 12 juli 2007 bestond men 100 jaar!!
Voor de historie van Hazemeyer heb ik gebruik gemaakt van de presentatie van Willy Ahlers aangevuld met foto's en knipsels van onze research. Op deze manier ontstond de meest uitgebreide historie van Hazemeyer tot Eaton.
Rudo Hermsen (Holec Historisch Genootschap).
Comments powered by CComment