De historie van Willem Smit & Co's Electromotorenfabriek Dordrecht (Smit Dordt / EMF Dordt)
Het eerste gebouw Willem Smit & Co's Electromotorenfabriek Dordt aan de Parallelweg 5a-7 te Dordrecht in 1911.
De voorgeschiedenis
Smit Dordt
Bij de geschiedenis van Smit Slikkerveer zijn we EMF Dordrecht al tegen gekomen. De vennootschap Willem Smit Slikkerveer en Co. is opgericht op 1 november 1882. In 1883 wordt het eerste bedrijfsgebouw in gebruik genomen. Het verzorgen van elektrisch licht wordt het eerste speerpunt. Het ging daarbij niet alleen om de booglampen, maar ook om de dynamo’s die door stoommachines aangedreven werden. In 1886 werd Willem Smit medeoprichter van de N.V. Elektrische Verlichting Kinderdijk met de eerste particuliere elektriciteitscentrale van ons land. De uitvinding van de gloeilamp door Edison in 1879, die overigens betwist wordt door een gloeilampenfabriek in Rotterdam (de Khotinsky). bracht een enorme vooruitgang in de bestaande verlichtingstechnieken. De oprichting van Philips in 1891 was een logisch gevolg van deze ontwikkelingen. Willem Benjamin Smit leverde overigens al gloeilampen aan een zekere Antoon Philips jaren voordat Philips werd opgericht en een wereld concern werd. Willem Smit was met recht DE elektriciteitspionier van Nederland.
Rond 1900 omvat het productie pakket stoom-,gelijkstroom-, draaistroom- en wisselstroommachines, daarnaast de bijbehorende apparatuur zoals aanzet apparaten en transformatoren.
Doordat de voorzieningen voor openbare elektriciteitscentrales een snelle vlucht namen moesten Willen Smit steeds verder uitbreiden, terwijl zijn oude wens te specialiseren meer en meer verloren ging. Door gebrek aan ruimte en ook personeel werd besloten voor draaistroom motoren en transformatoren elders fabrieken te bouwen. Slikkerveer zou dan de speciale machines en apparaten gaan produceren.
In Slikkerveer was te weinig ruimte en Willem Smit wilde alleen speciale machines en apparaten maken. Daarom wilde hij elders fabrieken bouwen. In 1910 had hij in Dordrecht een terrein gevonden waar een motoren fabriek kon worden gebouwd. Door de financiële deelname van Willem Smit en zijn neef Boogaert persoonlijk kon Dordt zonder financiële steun van Smit Slikkerveer worden opgezet.
De bouw van de fabriek
Nog vòòr de oprichting , op 17 maart 1911 was men begonnen met heien en 1 augustus 1911 trad het eerste personeel in dienst. Dit waren werkmeester Willem van der Reijden en zijn beide zoons. In november 1911 kwam de timmerman Kant in dienst. Hij was wekenlang bezig met het leggen van houten blokjes op de betonnen vloeren. Tegen het einde van 1911 kwam het eerste gebouw van de fabriek gereed. Dat was het hoge gebouw aan de Parallelweg. Tussen 1911 en 1945 was deze nog een verdieping hoger. De bovenste verdieping werd in WO II beschadigd en niet meer opgebouwd.
Bouw fabriek Smit Dordt (1911). Kijk naar de foto nummers 1 tot en met 8 !!
8-1-1915, bron: de middenstand.
Oprichting van NV Willem Smit & Co Electromotorenfabriek
De NV Willem Smit & Co's Electromotorenfabriek werd opgericht bij akte van 03 april 1911 door Willem Benjamin Smit en W.A. Bogaerdt. Het beperkte zich tot kleine motoren met de hoogste kwaliteit tegen de laagste prijs. Willem Smit werd directeur totdat hij zich in 1913 eruit terugtrok. Zijn neef Boogaerdt nam de directie over vanaf 6 februari 1913 en bleef tot 1938 enig directeur. In dat jaar werd dhr. Pieter Barendsen tot mede-directeur benoemd.
W.A. Bogaerdt (geb. 18-07-1886 Krimpen a/d. Lek) en Willem Benjamin Smit (oprichters van Smit Dordt (EMF Dordt).
Een foto van een trouwpartij bij Smit Dordt. De man en vrouw zijn hoogstwaarschijnlijk directeur Boogaerdt en zijn vrouw (midden). Datering 1911-1920
Nederlandsche Industrie met adreslijst van de Nederlandsche fabrikanten, 2e uitgave 1916
Prachtige foto van de fabriekshal uit december 1912, een van de eerste foto's (foto nummer 10).
Twee keer de oprichting van Willem SMit & Co's Electromotorenfabriek in Dordrecht uit 19-04-1911. Bron: NRC (links) en een lokale krant.
Oprichting Smit Dordt, bron: 19-4-1911, Maasbode.
Bezoek KIVI
In 1911, tijdens de bouw van de fabriek bracht het KIVI, het Koninklijk Instituut van Ingenieurs een bezoek aan de fabriek en Willem Benjamin Smit en Hidde Nijland gaven een toespraak. In het artikel wordt ook gesproken over Jan Smit V, die we al tegen kwamen bij de eerste elektriciteitscentrale in Nederland (Kinderdijk - 1886). Jan Smit V was de geldschieter die deze elektrische centrale mogelijk maakte, waarmee Willem Benjamin Smit aan de slag ging.
Dit is exact dezelfde foto van salonradarboot Merwede 1 als die uit het krantenknipsel hieronder. Daarmee kunnen we deze foto ook dateren op 1911. bron: Archief Brush HMA Ridderkerk
Bron: De Ingenieur, 1911
De eerste machines, personeel en productie
Begin 1912 werden de eerste machines en materialen aangevoerd en geleidelijk werd nu meer personeel in dienst genomen en er werd een aanvang gemaakt met de produktie. In die tijd had men nog een 10 urige werkdag. Van 07:00-12:00 en van 13:30 tot 18:30. Ook zaterdag werkte men deze tijden waardoor men dus werkweken had van 60 uur ! Ondanks die lange werktijden werd het eerste boekjaar (30-06-1912) afgesloten zonder dat er één motor was afgeleverd !
Wel was men al met de productie begonnen en de eerste series waren van de volgende omvang: 100 motoren van 0.5 pk, 50 van 2 pk, 25 van 3 pk en 25 van 5 pk. Al deze motoren waren 4-polers (1500 omw/min.kortsluit tot en met 2 pk en daarboven sleepring uitvoeringen. Voor deze eerste productie bestelde men 10 ton dynamo plaat.
Kijkje in de fabriek (1914/1915)
Verschillende type Smit Dordt motoren uit begin 1913. Deze motoren stonden ook op de Wereldtentoonstelling in Gent (1913).
6-9-1914 Provinciaalse Hengelosche Courant.
Type E en R motor nog met het logo van Smit Dordt, (datering 1914/1915)
Hoge heren in de fabriek (1914/1915)
Reclame Maasbode 6-4-1915
Dit zijn 2 prachtige, bijna identieke foto's van werklui van Smit Dordt uit 1916. (fotonummer 140 en 141). Links met ingenieurs/opzichters erbij. De mannen met bolhoed en lange jassen. Rechts zonder.
Ingenieurs in de fabriek 1914/1915.
Serieproductie van motoren (1915).
Paardentractie in Dordrecht. Vervoer van een grote motor van EMF per paard. (datering 1916, foto 138)
Een vertegenwoordiger uit Boxtel, 16-1-1916, Tilburgse Courant
Links: een motor van Smit Dordt van 1 pk uit het prille begin (02-04-1913), rechts: Smit Dordt motoren 02-04-1913), bron: archief Brush HMA Ridderkerk.
Een van de eerste motoren, gemaakt tussen 1911 en 1913.
De tweede motor die werd afgeleverd begin september 1912 was een Ds 50/4, dus een "grote" 5 pk sleepringmotor, besteld door Smit Slikkerveer met bestemming Staatsspoorwegen. Daarna ging het steeds sneller en werd er na drie dagen weer een motor afgeleverd, dit maal een 2 pk motor voor de firma Van Seventer in Dordrecht. Op 14 September 1912 kwamen er maar liefst 4 motoren af, 3 stuks Dk 3/6 voor Palsgraaf in Gouda en 1 Dd 20/4 voor Vijlenfabriek G.Watson N.V. te Rotterdam. In de jaren die volgden werd de dagelijkse productie van elektromotoren enorm opgevoerd maar moeten we niet uit het oog verliezen dat de technische mogelijkheden in die tijd veel kleiner waren dan in de hoogtij dagen na de wederopbouw. Een voorbeeld was de methode van impregneren. Dit belangrijke proces geschiedde in die tijd in een zogenaamde "Turneroven. Deze werd met gas gestookt en had een kegelvormige deksel. Het is dan ook een wonder dat dit primitieve apparaat slechts 1 keer explodeerde.
Foto van de fabriekshal van de Vijlenfabriek G. Watson N.V. (1917-1930) met slijpsteen, potkachel en rijen kapmachines, hoge aandrijfassen links en rechts langs de muren met drijfriemen en poelies. De aandrijf motoren zijn o.a. van Smit Dordt, Bron: Bedrijfshistorierotterdam.nl
In 1912 zocht men vertegenwoordigers voor de verkoop van de elektromotoren van Willem Smit & Co's Electromotorenfabriek te Dordrecht.
Draaistroom sleepringmotor 80 pk (1918-1927).
De oudste foto van een elektromotor van Smit Dordt (22-2-1913).
Gouden medaille op de Wereldtentoonstelling Gent 1913
Met één van de eerste 0.5 pk motoren had men bijzondere haast omdat deze op de Wereldtentoonstelling in Gent geplaatst zouden worden. Men had een grote tafel vol gelegd met stator en motorplaten en met man en macht werd gewerkt om die motor nog voor het einde van de tentoonstelling gereed te krijgen. De motor een DK5/4 heeft de laatste dagen nog op de tentoonstelling gestaan en men won er zelfs nog een gouden medaille mee. De kosten voor deze medaille waren voor rekening van de exposant en dit kon men niet betalen, waardoor men de gouden medaille in Gent achterliet ! Maar men maakte in Gent een zeer goede indruk en de klanten stonden na de tentoonstelling in de rij voor de elektromotoren van Smit Dordt.
De motor van de tentoonstelling woog 29 kg en de prijs voor deze machine bedroeg HFL 40,--. Na de tentoonstelling ging deze motor naar de allereerste klant van Smit Dordt, de firma de Groot in Gouda. Op het internet vond ik nog een foto terug van één van de motoren van Smit die op deze Wereldtentoonstelling hebben gestaan..
Wereldtentoonstelling Gent 1913 met Smit Dordt, Bron: The European Library.
Nog een iets ander type elektromotor uit 1913.
Paviljoen Nederland (Wereldtentoonstelling Gent 1913).
Een deel van het artikel over de Wereldtentoonstelling in Gent en het bewijsstuk dat Smit Dordt daar ook echt geëxposeerd heeft (zie pijl). Bron: Nieuws van den Dag 28-04-1913.
Jaarbeurs Utrecht
Van 26 februari tot en met 10 maart 1917 is Smit Dordt een van de deelnemers van de eerste jaarbeurs in Utrecht getuige onderstaande foto's.
28-2-1917, rechts zien we de stand van Willem Smit en Co's Electromotorenfabriek Dordrecht, daarachter Electro (Smit Slikkerveer) en op het einde zien we (onduidelijk) de stand van de Heemaf. Links op de foto zien we Koningin Moeder Emma, met rechts van haar mr. dr. W.A. van Zijst, voorzitter Raad van Beheer van de Jaarbeurs. Bron: Utrechts Archief
Zeer waarschijnlijk is dit de stand van Smit Dordt tijdens de eerste Jaarbeurs Utrecht 1917.
2 foto's van een stand van de EMF op de jaarbeurs in Utrecht (1937). Bron: Archief Dordrecht.
Jaarbeurs Utrecht 16-6-1950 (bron: Archief Dordrecht).
Beursstand EMF Dordt op de jaarbeurs. De datering zal begin jaren vijftig zijn, dus nog voor de overname door de Smit Nijmegen groep.
In 1961 stond EMF voor de 25e keer op de Jaarbeurs in Utrecht. Daarvoor kreeg men een bronzen plaquette.
Lonen en werktijden
In januari 1913 bestond het fabriekspersoneel uit 55 personen. 1 werkmeester, 4 bazen, 40 mannen en 10 meisjes. De werkmeester verdiende HFL 22.50 per week. De bazen 25, 24, 22 en 17 cent per uur, terwijl de lonen van de overige werknemers in de fabriek varieerden van 3 tot 24 cent per uur. De grootste groep verdiende 3 cent per uur en het gemiddelde uurloon was 9.2 cent. Van de 40 mannen (merendeel was vrij jong) verdienden er 24 minder dan het gemiddelde en 16 meer. De meisjes verdienden 5 tot 7 cent en gemiddeld 5.9 cent per uur. Er waren in die tijd nog geen C.A.O.'s. In januari 1913 werd de werkweek teruggebracht van 60 uur naar 57.5 uur (op zaterdag ging men nog maar 4 uur werken) In 1931 bedroeg de werktijd 57.5 uur per week en in 1961 was dat al terug gebracht naar 45 uur.
Twee zeer vroege foto's van de fabriek in 1913
Smit Dordt - de originele foto van de Ponserij. (fotonummer 30). Nu kunnen we de foto beter dateren. (1912/1913).
Smit Dordt - de originele foto van de hoek der wikkelarij, ook deze kunnen we nu exact dateren (1913).
Draaierij en boorkamer tussen 1911 en 1927
Prijslijst uit 1913
Ponsmachines (1911-1927)
Hier de originele foto van de man aan de ponsmachine. Datering dus 1911-1927
Bioscoop-omvormer uit 1913
De eerste Wereldoorlog
Tussen 1 juli 1912 en 30 juni 1913 (het tweede boekjaar) werden er 470 motoren afgeleverd. Het jaar daarop brak de eerste Wereldoorlog uit en op 8 augustus 1914 werd het gehele personeel ontslagen. Geleidelijk werd het personeel weer in dienst genomen, maar wel met de mogelijkheid om per dag te kunnen opzeggen. Door materiaalschaarste stegen de prijzen sterk. Vooral de koperprijs die opliep tot HFL 20,-- per kg. Dynamo plaat werd ook schaars en zelfs oud-roest voorraden in sloperijen raakten op. In 1917 gebruikte men voor rotoren en statoren zelfs kachelplaat (HFL 1,- per kg). Tijdens deze oorlog werkten er in de fabriek 15 geïnterneerde Belgische soldaten en later zelfs 6 Duitsers.
Ondanks de oorlog werden in het zesde boekjaar (1 juli 1916-1 juli 1917) in totaal 2390 motoren gemaakt. Het jaar erop liep dit terug naar 1078 motoren. De verkoopprijs van een draaistroommotor was in die tijd ongeveer honderd gulden per pk, onafhankelijk van het toerental.
In 1917 ging men zich toeleggen op 2 en 4 polige motoren van 30 pk omdat er veel vraag was naar deze modellen door de opkomende groente drogerijen. Deze motoren werden voor HFL 3000,- gulden verkocht en waren niet aan te slepen. Voordeel van deze motoren was dat ze kleiner waren dan motoren met meer polen, maar hetzelfde vermogen hadden. Ondanks de oorlog werden in het boekjaar 1916-1917 toch nog 2390 motoren gemaakt. In het jaar daarop liep dit terug tot 1078 motoren. Tussen 1918 en eind 1924 ging het niet erg goed met het bedrijf. Er werd geen dividend uitgekeerd aan de aandeelhouders.
Foto rechts: Smit Dordt draaistroom motor 1913 (bron Holec Krant 1980)
In 1916 kon je al spreken van serie productie getuige deze foto (fotonummer 98). Ik heb uitgevonden dat fotonummers tot 1 tot en met 157 horen bij de periode 1911 - 1918. De naam was toen nog Willem Smit Electromotorenfabriek. Vanaf fotonummer 158 wordt de naam EMF Dordt. Dit is ook precies het jaar waarin de naamsverandering plaats vond. Zie verderop voor meer informatie.
Belgische vluchtelingen werken bij Smit Dordt (1914-1918).
G15 - 14 gekoppeld met een dynamo motor van Smit Dordt (19-04-1915)
Rechts zien we een identieke dynamo motor G15 als de foto erboven. De datering is rond dezelfde tijd 1914/1915 en het is hoogstwaarschijnlijk de machinekamer van EMF Dordt, maar het kan natuurlijk ook de machinekamer van de Victoria koekjesfabriek zijn die naast de EMF Dordt fabriek gelegen was, maar ook de machinekamer van de elektrische centrale in Dordrecht aangelegd in 1910. Wie kan hier meer informatie over geven?
Belgische vluchtelingen bij Smit Dordt rond 1914-1918
Links: dwarsdoorsnede van een Smit Dordt motor 1 pk, 23-02-1913, rechts: 150 kVA motor van Smit Dordt (05-10-1913) Bron: Archief Brush Ridderkerk
Willem Smit & Co's Electromotorenfabriek Dordrecht. (1916)
Links: advertentie 21-09-1914 Nieuws van den Dag, rechts: Advertentie 12-01-1914 Smit Dordt (Leeuwarder Courant).
Reclame Smit Dordt 1915
Advertentie Smit Dordt 16-09-1914 (Leeuwarder courant).
Naamsverandering naar EMF Dordt (1915-1918)
Oorspronkelijk mochten de motoren bij Smit Dordt niet groter zijn dan 15 pk, want grotere motoren moesten bij het moederbedrijf in Slikkerveer gemaakt worden. Die grens werd in 1914 opgetrokken tot 18 pk en een jaar later tot 30 pk. Na 1918 werd dit opgevoerd tot 250 pk (en hoger). Klanten wilden echter in Dordt ook motoren boven de 30 pk kunnen kopen. Ze vonden het lastig met twee leveranciers, maar ook de prijs was in Slikkerveer veel hoger omdat het daar geen serieproductie was.
Smit Slikkerveer en Smit Dordt werden dus min of meer concurrenten van elkaar. Om verdere problemen te voorkomen werd op 2-10-1918 de onderlinge band met Smit Slikkerveer verbroken en nu kon men ook de grotere motoren (boven 30 pk) gaan fabriceren. De naam van de fabriek in Dordt moest nu ook veranderd worden. De keus viel op "NV Electromotorenfabriek Dordt". Het Smit vignet werd vervangen door EMF Dordt. De naamsverandering vond plaats op 17-10-1918.
EMF Dordt gebouw 1919.
Naamsverandering 19-10-1918, bron: de Maasbode.
Uitbreidingen
In 1915 vonden de eerste uitbreidingen plaats. De in Dordrecht naast gelegen klinknagelfabriek werd gekocht waardoor de uitbreidingen van de motoren fabriek mogelijk werden. De huisnummers waren nu Parallelweg 5, 5a en 7.
Adrianus Lugten (rechts) staat hier geleund tegen de gevel van de EMF samen met zijn zwager Roel Roozendaal , begin jaren twintig van de vorige eeuw. Het pand is gelijk aan de foto boven en onder deze foto. Bron: USHMM. Voor meer info zie de website van Stolpersteine-dordrecht.nl http://www.stolpersteine-dordrecht.nl/het_voorbije_joodse_dordrecht_margalith_lugten.html
Uitbreidingen tussen 1917-1919 uitgevoerd door aannemer "Gebroeders Ek" uit Dordrecht (meen ik te lezen op het bord). Bron: Archief Dordrecht.
In 1917 lezen we in een hinderwetvergunning dat er 20 personen in dienst zijn en 2 elektrische krachtwerktuigen van resp. 3 en 7 PK worden gebruikt in de fabriek. Van 1925 tot 1931 ging het bergopwaarts met het bedrijf. De opdrachten verdubbelden en de gebouwen werden uitgebreid. In 1927 had men al 10.000 m2 aan productiehallen ter beschikking. In 1925 werd een deel van de margarinefabriek Albers aangekocht, waar in februari 1926 het nieuwe kantoor gereed kwam. In mei 1927 werd de rest van de margarinefabriek aangekocht. In april 1929 kocht men de Dogcake fabriek van Lammens. Op dat terrein werd een nieuw gebouw geplaatst. In 1931 was dat klaar. De hoek van de parallelweg en het Wilgenbosch bleef eerst nog onbebouwd en later kwam er een montage afdeling. In de loop van de jaren werden een aantal panden aan de Twintig Huizen en de Draai aangekocht. Tussen 1931 en 1935 was er een inzinking waarbij de opdrachten terugliepen naar het peil van 
1925. Ondanks de slechte periode werden toch nog terreinen gekocht van de gedempte Spieringshaven en in 1933 werd het failliete motorenfariek "De Vijf"in Doetinchem aangekocht. De inventaris van de fabriek ging grotendeels naar Dordrecht.
Frappant was dat de directeur van dit failliete bedrijf een oude bekend was. Hofstede Crull, oprichter van de Heemaf, stapte in 1919 uit de Heemaf na een conflict. Vervolgens stichtte hij in hetzelfde jaar in Doetinchem "Electromotorenfabriek de Vijf",die dus in 1933 failliet ging. Hofstede Crull bleef echter niet stilzitten en richtte in 1934 de Internationale Spinpot Exploitatiemij op, ook weer in Doetinchem, waar hij tot zijn dood in 1938 als directeur verbonden bleef.
Rento Hofstede Crull -->
28-02-1933 (NRC)
14-daags tijdschrift "electrotechniek" 1918. Archief Smit Transformatoren.
Een prachtige foto van Victoria koekjes fabriek en EMF Dordt rond 1920. Links zien we de gevel van de fabriek van EMF Dordt.
Naamsverandering 1918 (Archief Smit Transformatoren)
Overeenkomst naamswijziging naar EMF Dordt, 2 januari 1919. Bron: Archief Brush HMA Ridderkerk
Kortsluitankermotor (1918-1927), rechts reclame EMF Dordt 1918-1925
Een prachtige foto van het vervoer van een aantal draaistroom elektromotoren van EMF Dordt (1925-1930).
Uitbreidingen EMF Dordt 1911-1927, bron: archief Brush HMA Ridderkerk
Prachtige foto's van de uitbreidingen rond 1914/1915. Dit heeft zeker te maken met de foto van dhr. Slagboom hieronder.
Deze unieke en prachtige foto ontving ik op 27-10-2014 van dhr. Slagboom, wiens opa werkte voor een aannemersbedrijf dat verantwoordelijk was voor de bouw van EMF Dordt. Op deze foto zien we dhr. Slagboom, staande 6e van rechts. De datering van de foto is 1914/1915 toen de eerste uitbreidingen plaats vonden. Men had de Klinkfabriek die ernaast lag gekocht en verbouwd om de productie van de elektromotoren te vergroten.
Naamsverwarring
De klanten vonden het toch lastig waar ze hun bestellingen moesten plaatsen. De verwarring over de namen Smit Slikkerveer, Willem Smit & Co's Transformatorenfabriek in Nijmegen en EMF Dordt (voorheen Smit Dordt) was groot, daarom werd door de directie van Smit Slikkerveer (Cor Pot) in 1920 een brief naar alle klanten en leveranciers gestuurd om dit probleem uit de wereld te helpen.
Links: Brief van Cor Pot m.b.t. de naamsverwarring, rechts Cor Pot, oud directeur Smit Slikkerveer, bron: archief Brush HMA Ridderkerk
Kijkje in de fabriek (1918-1927)
Aandelen/beursnotering
Nu men de banden met Smit Slikkerveer verbroken had ( en om aan extra geld te komen voor uitbreidingen e.d.) werden aandelen uitgegeven. Zie hieronder een krantenartikel uit het NRC uit 06-10-1918.
EMF Dordt was genoteerd bij de beurs van Amsterdam, hieronder een voorbeeld van 21-05-1920. Helemaal rechtsonderaan zie je Electromotorenf. Dordt.
Er ging ook wel eens iets mis met een aandeel, zoals uit het artikel van hieronder blijkt. (men was een aandeel kwijt geraakt).
10-07-1920 NRC
Of het zoekgeraakte aandeel en de prijsverhogingen een voorbode waren van de beurskrach enkele jaren later zullen we nooit weten, maar op 22-05-1920 stond er in het NRC Handelsblad te lezen dat door " voortdurende stijgingen van de grondstofprijs men gedwongen was om de prijzen van de Draaistroommotoren te verhogen" .
22-05-1920 (NRC)
EMF Dordt gezien vanaf het spoor (1923)
Luchtfoto EMF Dordt 1920.
Luchtfoto EMF Dordt 1923
In 1927 wordt een boekje uitgegeven over een specialiteit van EMF Dordt, "kortsluitmotoren". Klik op de foto om het boekje in te zien (pdf)
EMF Dordt op een beurs tussen 1927-1930. Zie ook de reclame van de man met de elektromotor op zijn schouders, identiek aan het boekje. Op de achtergrond zien we ook nog een glimp van de stand van Smit Transformatoren.
Bron: de Tijd 1935
Radiolezing over draaistroommotoren door EMF Dordt (25-09-1930) Bron: Schagercourant
Links, 17-1-1938, rechts mei 1935, bron de Tijd.
Beurskrach 1929
De beurscrach van 1929 zorgde voor het faillissement van veel bedrijven in Nederland, maar ook in Dordrecht. Veel inwoners van Dordrecht werden werkloos, maar velen van hen vonden een baan bij EMF Dordt, die ogenschijnlijk weinig van de last had van de crisis, want er was enorm veel vraag naar elektromotoren. In een hinderwetvergunning van 20-07-1927 uitgegeven aan directeur W.A. Boogaerdt staat genoteerd dat er bij EMF Dordt 146 mannen en 15 vrouwen in dienst zijn. (Bron: Erfgoedcentrum Diep).
Gebouw EMF Dordt in 1936
Producten van de EMF.
De elektromotoren van de EMF hadden vele toepassingen. Hieronder noem ik er een aantal en zal deze in de loop van de tijd voorzien van fotomateriaal.
Elektromotoren en generatoren voor elektriciteitscentrales
Generator elektrische centrale in Nijmegen met een dynamo van EMF (1930). Bron: KEMA.
Elektromotoren en generatoren voor fabriekstoepassingen
EMF Motor in een Shell fabriek (datering na WO II), bron: archief Brush HMA Ridderkerk
EMF Dordt slijp- en polijstmachine in de machinefabriek "Neef" in Ede (jaren dertig). Bron: Rudy Neef
Elektromotoren voor liften
Tekening van een lift aangedreven door een EMF Dordt motor. Die zie je helemaal bovenaan.
Elektromotoren en generatoren voor gemalen / molens / afsluitdijken
Een motor van EMF Dordt in een molen, de Jonge Pieter in Leimuiden (1915). Bron: Archief Nuon.
Gemaal Broeken en Maten te Kampen (1928) met een EMF Dordt motor.
Reclame 1942. (Bron: Holec Hist. Genootschap).
1941, poldergemaal de drie sluizen, bron: de Tijd.
Een EMF Dordt motor voor een gemaal in Krimpen aan de Lek (1945-1950)
1947, Gemaal Slotemaker de Bruine van waterschap Vollenhove met 2 x een EMF motor en in het midden tegen de muur de elektrische aansluitingen van Hazemeyer Bron: geheugenvannederland.nl
Gemaal Strijensas wordt in gebruik gesteld. Op de voorgrond een grote EMF Dordt motor. (1940-1950).
Elektromotoren voor de afsluit-dijken (Stevin en Lorentzsluizen). Deze waren in 2014 nog in gebruik ! (100 stuks). Bouwjaar 1925-1930.
Elektromotoren en generatoren voor de mijnen (volgt)
Elektromotoren voor kranen
1954, advertentie de Ingenieur
Elektromotoren voor liftsystemen.
Een motor van EMF Dordt voor een liftschacht in het centraal station in Eindhoven (1951).
Elektromotoren voor huishoudelijke toepassingen
Door de toegenomen elektrificatie kregen steeds meer huishoudens elektriciteit. De industrie speelde daarop in door vele huishoudelijke klusjes te verlichten door elektromotoren in te bouwen. Zo ontstonden elektrische wasmachines, stofzuigers, koffiezetapparaten enz. Alles wat eerst met de hand werd gedaan werd nu vervangen door een elektromotor. In de jaren dertig werden ook vele huishoudelijke toepassingen voorzien van EMF motoren. Onlangs vonden medewerkers van het Historisch Centrum Overijssel in Zwolle 2 glas-negatieven van een stofzuiger die was gemaakt onder eigen naam met als bouwjaar 1932. Een concurrent als de Heemaf was al iets eerder begonnen met de befaamde gele Heemaf stofzuigers en ook de EMF dacht zo een graantje mee te pikken. De stofzuiger zag er voor die tijd ook nog modern maar een beetje vreemd uit (zonder slang).
Links een stofzuiger met een kleine zuigbuis en rechts met een grote zuigbuis maar ze hebben geen slang.(1-1-1932). Bron: Historisch Centrum Overijssel te Zwolle met dank aan Henk Kolkman.
Deze stofzuiger is iets moderner (nu met slang) en dateert van eind jaren veertig uit de vorige eeuw. De stofzuiger hoort bij de collectie van het Holec Historisch Genootschap.
Waschmachine met motor van EMF Dordt uit 1936. Bron: Archief Dordrecht.
Een naai atelier met elektromotoren van EMF Dordt (1930-1940). Bron: Archief Dordrecht
Links, koffiemolen voorzien van een EMF Dordt motor voor de Gruyter. (1937). Rechts 27 koffiemolens (1938).
Elektromotoren voor agrarische toepassingen
Links: besproeiing van tuinbouwvelden in Noord-Holland. Een elektrische pomp aangedreven door een EMF Motor, opgesteld in het schuurtje,(1920-1930), rechts: Bieten breker, aangedreven door Dordt 5 PK motor 1500 t min, met tussen drijfwerk op primitieve wijze verrijdbaar gemaakt (1920). Bron: Archief KEMA.
Gierpomp-aangedreven-door EMF Dordt motor (1920-1925). Bron: Archief KEMA.
Meer volgt....
25 jarig jubileum EMF Dordt
Vanaf 1936 tot mei 1940 gingen de zaken zeer goed bij EMF Dordt en vooral na 1938 was er een grote bloei, maar men wist nog niet dat men aan de vooravond stond van de Tweede Wereldoorlog die het bedrijf aan de rand van de afgrond zou brengen. Tussendoor bestond het bedrijf 25 jaar (op 03-04-1936) en dit werd groots gevierd. Directeur Willem Adrianus Boogaerdt werd onderscheiden tot Officier in de Orde van Oranje Nassau door de toenmalige burgemeester van Dordrecht, de Gaay Fortman.
EMF Dordt had op dat moment 300 werknemers in dienst en was ondanks de slechte economische tijd en de vele werklozen in de metaalsector in die tijd een belangrijk bedrijf voor de gemeente Dordrecht.
Een unieke foto van het jubileum van EMF Dordt met op de onderste rij, derde van links Willem Benjamin Smit en precies in het midden directeur Boogaerdt. Zie ook DEZE link.
Filmfragment van het 25 jarig jubileum bij EMF Dordt (1936)
Bron: YouTube
Directeur Boogaerdt en zijn vrouw (1936)
Het personeel bood deze plaquette aan directeur Boogaerdt aan tijdens het 25 jarig jubileum van EMF Dordt.
Oude luchtfoto van EMF Dordt (1936).
Bron: Leeuwarder Courant 21-12-1937
7 prachtige advertenties van EMF Dordt uit 1941, ontvangen van dhr. Bosman. Bron: Telegraaf januari/december 1941
Bron: Nieuwe Leidsche Courant 04-06-1938
Offerte EMF Dordt 1933, Bron: Archieven.nl
Een korte beschrijving van EMF Dordt in een speciale uitgave van Elektrotechniek, the electrification of the Netherlands, I.E.C. june 1935.
Tweede Wereldoorlog
Tijdens de bezetting moest men voor de Duitsers gaan produceren, veel medewerkers werden te werk gesteld, maar veel productie ging er niet de deur uit. De oorlog bracht EMF Dordt nog veel meer leed. Toen de oorlog eindelijk voorbij was behoorde EMF Dordt tot de zwaarst geteisterde bedrijven van Nederland. De fabriek had door de bombardementen grote schade geleden aan gebouwen en was praktisch leeggeroofd. De Duitsers hadden elke motor en alles wat bruikbaar was uit de fabriek gehaald.
Fotonummer 1216 - 1074, kantoorgevel en fabriek van EMF Dordt gemaakt op 19-10-1940 toen nog alles ongeschonden was.
Een bekend verhaal is die van dhr. Jacob Hendrik Kann, bedrijfsleider van EMF Dordt tussen 1929 en 1942. Hij was van Joodse komaf en na een razzia in 1942 dook het gezin onder. In 1943 werd Jacob Hendrik Kann met zijn zoontje Otto opgepakt en op transport naar Westerbork gezet. Samen ontsnapten zij door uit de rijdende trein te springen. Na een zoektocht van de Duitsers offerde Jacob offerde zichzelf door richting soldaten te rennen. Door deze afleidingsmanoeuvre werd Jacob Kann opgepakt maar kon zijn zoontje ontsnappen. Jacob werd op transport naar Polen gezet en vrijwel direct bij aankomst omgebracht. Zoon Otto overleefde dankzij de heldendaad van zijn vader dit vreselijke avontuur.
De schade na de bombardementen was enorm.
Herstelwerkzaamheden na de bombardementen van mei 1940.
Zicht op de fabriek van EMF Dordt vanaf de Zwijndrechtse brug 1940.
1939 - EMF Dordt maakte ook alarmsirenes tijdens WO II. Ontvangen van dhr. Bosman
Links er dreigt luchtalarm. Men zit al klaar bij de deur van de schuilkelder (1943), rechts herstelwerkzaamheden na de bombardementen van mei 1940
Links, de enorme schade na de bombardementen. Rechts een schuilkelder bij EMF Dordt ?
1945 - De eerste compagnie van de binnenlandse strijdkrachten in een hal van de EMF fabriek.
Hierboven nog een foto van de fabriek uit 1940 met oorlogsschade. Foto ontvangen van Bert Huurman, gemaakt door dhr. Ooms (1940)
Een bijna identieke foto van de beschadigde gebouwen van EMF, maar dan met wat fietsers en het gebouw rechts er ook nog op. Iemand wil daar naar binnen gaan. Op de gevel zitten 4 metalen EMF Dordt borden met reclame van kortsluitmotoren.
1941 - Briefkaart EMF Dordt voor de N.V. Koninklijke Zoutindustrie Hengelo, bron: eigen verzameling.
Er staat bijna niets meer overeind na de bommen op de EMF fabriek.
De verwoestingen van de strijd om de spoorweghaven met op de achtergrond de fabriek van EMF Dordt. In de fabriek hadden zich Nederlandse soldaten onder leiding van Luitenant Plasschaert verschanst tot aan de capitulatie die kort daarop volgde. (15-05-1940).
EMF Dordt fabriek 1940 met oorlogsschade . Geheel rechts op de foto zie je de karakteristieke EMF motor op het dak. Wist u trouwens dat deze grote motor op het dak mechanisch rond kon draaien? Ook weer aangedreven door een EMF Dordt motor natuurlijk.
Achterzijde van de fabriek van EMF Dordt rond 1940
EMF Dordt montage elektrische motoren 1930 - 1940.
Mevrouw Annelies de Kok stuurde deze 2 getuigschriften van haar oom Cornelis Lugthart die wikkelaar was bij EMF Dordt in- en na de oorlog.
1962, EMF Dordt zoekt wikkelaars, bron: knipsel NRC.
Wederopbouw
Na de oorlog bracht de wederopbouw enorm veel werk met zich mee. De vraag naar elektromotoren was enorm, maar er was een groot gebrek aan materiaal door verwoesting en plundering van de fabriek tegen het einde van WO II. Daarom schreef directeur Boogaerdt een brief aan al zijn klanten, waarbij hij aangaf dat men ondanks alle problemen toch nog in staat zou zijn motoren te kunnen leveren. EMF Dordt herstelde zich snel en het bedrijf groeide gestaag. Fabrieken, mijnen, gemalen, elektrische centrales, in de landbouw, overal werden de motoren van EMF Dordt ingezet.
Brief directeur W.A. Boogaerdt aan zijn klanten (juli 1945). Bron: Holec Historisch Genootschap.
Wikkelarij EMF Dordt na WO II. (Bron: Archief Brush HMA Ridderkerk).
Reclame
Er werd veel reclame gemaakt voor de motoren van EMF Dordt. Een bekend industrieel kunstenaar uit die tijd die zich met EMF Dordt bezig hield was Bernard Leemker. Zie onderstaande foto's van emaille reclameborden van EMF Dordt.
Links: reclamekunstenaar Bernard Leemker 16-03-1950, rechts metalen bord Kortsluitmotoren (Langcat) uit de fabriek van EMF Dordt jaren dertig Bron: collectie Rudo Hermsen.
BEDRIJFSFILM EMF DORDT 1950 (geen geluid/56 minuten)
Fabricage van een grote elektromotor / vervoer over water, door de stad en plaatsing in een fabriek. Ook nog unieke beelden van Dordrecht gezien vanaf het water.
Bron: HHG
Mooie reclame van EMF Dordt. We kwamen deze poster ook tegen bij de Jaarbeurs in Utrecht in 1957. Bron: Archief Dordrecht
Industriekalenders 1941/1942 EMF Dordt, bron: collectie Rudo Hermsen.
Bovenstaande afbeeldingen bevatten de voor- en achterzijde van de EMF-gegevens schijven bestemd voor installateurs en andere motoren gebruikers;
- Voorzijde (groen/bruin): de opgenomen netstroom bij aansluiting van draaistroommotoren van 0,25 tot 50 pk (0,18-37 kW) aan de linkerkant van de tabel bij 220 of 380 V.
- Rechts het rendement, arbeidsfaktor cos phi en het toerental alles bij vollast. Voor motoren met 2,4 6 en 8 polen\(3000, 1500, 1000 en 750 toeren per minuut bij nullast)
- Achterzijde (Rood/blauw) Gegevens van de toelaatbare stroom in de voedingsleidingen van verschillende aard, zoals vaste leidingen, meeraderige kabels, in de gront gelegde kabels e.d. Dit bij verschillende beveiligingswaarden van de voeding (buitenste ring)
Gerard Kruit
Sport en spel
Net na de oorlog ontstond er een enorme groei van het aantal verenigingen die via de elektromotorenfabriek werd opgericht. Er was nog nauwelijks televisie, dus zochten de mensen op een andere manier hun vertier. Naast de personeelsvereniging waren er te veel clubs en verenigingen om op te noemen. Toneel, dans, voetbal, rugby, gym, schaak, dam en postzegel, duiven en auto clubs. De uitstapjes en revue's van EMF Dort waren in die tijd altijd zeer druk bezocht. Hieronder foto's en brochures van het verenigingsleven in die tijd met vooral de revue en uitstapjes van de personeelsvereniging in beeld.
Bovenaan van links naar rechts: 12-2-1947, de clown 3e EMF revue 10-12-1945, feestavond 3-4-1964, 3e EMF revue 10-12-1945. Links midden grote foto met man bij auto, waarschijnlijk Ing. van Aart, 12-8-1972, feestavond man met pijp 11-12-53, foto waar de mensen achter elkaar zitten op de stoel, feestavond 3-1-1958, midden reis EMF juni 1952,Linksonder mannen met de typische broeken 1948,act met atleten op elkaar geklommen, 3e EMF revue 10-12-1945, daarnaast groepsfoto 3-7-1948, rechtsonder 3e EMF revue 10-12-1945.
Boven v.l.n.r Sinterklaas middag 4-12-1971, feestavond 3-1-1958, voetbalteam EMF, 28-8-1959. Midden v.l.n.r. Revue april 1961, EMF reis 1949, daaronder 3e EMF revue 10-12-1945, rechts EMF reis per boot 29-06-1957. Onder v.l.n.r. Revue: duurt twaalf dagen tot middernacht 2e bedrijf, daarnaast idem, 3e bedrijf 12-13 december 1941.
Boven v.l.n.r. feestavond met ook directeur Boogaerdt, 14-15-december 1958, Valkenburg 12 juli 1947, jubileum (12 augustus, geen jaartal). Midden v.l.n.r. 3e EMF revue 10-12-1945, Huldigingsavond Bakker-Hins, december 1940. Onder v.l.n.r Excursie Mega vakschool Rucphen juni 1953, 9-71938,EMF reis12 juni 1957 (strand), EMF reis juni 1952.
De legenda van bovenstaande collage foto's. Geheel boven, v.l.n.r 3e EMF revue 10-12-1945, Mega vakschool leraren excursie naar Rucphen met gediplomeerde leerlingen, 1 juni 1953, de grote foto van de plaatsing van een EMF Motor op het gebouw, november 1938. De andere 5 foto's zijn uit maart 1959 en betreft de plaatsing van machines van EMF voor een beurs.
Links zien we de voorkant van een boekje van het pensioenreglement uit 1976, daarnaast een foto van het gebouw van EMF Dordt uit 1942 en de foto met de 4 mannen aan tafel dateert uit juli 1959 en is waarschijnlijk een jubileum. Een oud ingenieur van EMF Dordt Ing. C.A.M.J. van Aart, stuurde mij deze mooie foto's op en elke foto was voorzien van beschrijving, maand en jaar. Bron: Oud ingenieur Ing. C.A.M.J. van Aart
40 jarig jubileum EMF Dordt
In 1951 bestond men 40 jaar. Dit werd groots gevierd en het personeel bood de directie een kunstwerk aan (glas in lood).. Hieronder een deel van de groepsfoto van het voltallige personeel. Klik op de foto voor een compleet overzicht.
40 jarig jubileum EMF Dordt (1951) Bron: HHG
Het personeel bood aan de directie een glas in lood raam aan ter gelegenheid van het 40 jarig jubileum in 1951, bron: archief Brush HMA Ridderkerk
1 jaar na het 40 jarig jubileum trad directeur Boogaerdt af. Hij was vanaf de oprichting in 1911 tot 01-01-1952 directeur geweest van dit mooie bedrijf. Na zijn aftreden was hij nog jaren lang Commissaris en President-Commissaris. Hij overleed op 22-04-1967.
Toespraak directeur Boogaerdt. W.A. Bogaerdt (18-07-1886 - 22-04-1967)
Uitbreidingen van de Fabriek in Rucphen
Na 1945 werd in Nederland een enorme inhaalslag gepleegd om de ontstane achterstanden en investeringen in te halen. De wederopbouw was in volle gang. Tegelijkertijd werd er ook een nieuwe opzet gemaakt. De fabriek in Dordt werd gespecialiseerd voor bijzonder werk en de seriefabricage van kleinere kortsluitmotoren moest worden overgebracht naar een andere fabriek. De fabriek in Dordrecht kon in die jaren niet voldoende leveren, de productiecapaciteit was gewoon niet groot genoeg en personeel was ook niet zo gemakkelijk te krijgen, iedereen had een baan en het aantal vacatures was enorm.
De directie van EMF besloot andere bronnen en mogelijkheden aan te boren en er werd gezocht naar een regio waar meer mogelijkheden waren om de vereiste aanvullingen te krijgen. Dat werd gevonden in West Brabant en wel in de gemeente Rucphen, een dorp tussen Etten Leur en Roosendaal. In 1948 was de fabriek officieel een feit.
Luchtfoto EMF Rucphen (1950-1965)
Er werd stevig onderhandeld met de gemeente en al spoedig werd men het eens over de locatie, de omvang van het te bebouwen terrein en het aantal arbeidsplaatsen. Aan de directie werd medegedeeld dat er ook overleg met de plaatselijke pastoor moest worden gevoerd.
Het was namelijk zo dat er een mechanische afdeling, een draaierij (mannen) en een wikkelarij (vrouwen) zou komen voor de serieproductie van kleine motoren tot 10 pk. Dat was voor de pastoor een probleem, "de geslachten samen aan het werk?" Dit werd als volgt opgelost, de wikkelarij kwam in een apart gebouw, los van de draaerij en de aanvangstijd werd voor mannen bepaald op half acht en die voor vrouwen op 8 uur om te voorkomen dat mannen en vrouwen met elkaar in contact zouden komen.
Het was tenslotte 1950 want toen dacht men daar zo over. Uiteraard waren de eindtijden van de werkdag ook verschoven evenals de kantine tijden. Toen de markt verzadigd was (eind jaren 60) werd de productie sterk ingekrompen en tenslotte werd de fabriek in Rucphen gesloten in 1972. Overigens werd er in het begin ook nog gewikkeld in Kruiningen (ook door vrouwen) maar dat heeft niet lang geduurd.
Rucphen, zie ook DIT artikel van Ad Martens.
Artikel EMF Rucphen, Gerard Kruit (voormalig ontwerp ingenieur EMF Dordt)
Mechanische afdeling Draaierij en montage Rucphen (1950-1965)
Bovenstaande foto is van het wikkelatelier in Kruiningen. Dit werd geopend begin 1964 en er werden hoofdzakelijk motoren gewikkeld uit de productie van Rucphen. In 1964 werkten hier 20 dames onder leiding van mej Francoyts. Ze hadden ook de beschikking over een kantine, die gevestigd was in de naast het atelier gelegen school.
Foto/tekst: Gerard Kruit
Nieuwe verpakkingsmethoden
In 1950 paste men bij EMF Dordt een nieuwe verpakkingsmethode toe om de machines schadevrij te kunnen transporteren naar verre oorden als b.v. Nederlands indië. Men bespoot de hele machine met een laag plastic, het zgn. "cocon verpakken". Dit bleek in warme landen toch niet zo'n handig idee te zijn, zoals bleek uit bovenstaand krantenknipsel uit 1950.
Bron: Nieuwsbladvantoen, 16-06-1950
Directeuren W.A. Boogaerdt en P. Barendsen met pensioen.
In 1952 werd op de algemene vergadering van aandeelhouders op hun verzoek ontslag verleend als directeuren van EMF Dordt. De nieuwe directeuren werden op dezelfde datum benoemd. Ir. H.J. Jimmink en W.A.F. Smits. Dhr. Barendsen is tot aan zijn overlijden op 5 juni 1953 nog Commissaris geweest. Op 6-12-1957 werd W.A. Boogaerdt benoemd tot President-Commissaris. Op 1 maart 1958 waren de eerste verkiezingen voor de Ondernemingsraad en in 1960 begonnen de besprekingen met Smit Transformatoren over een fusie, waarbij een Raad van Bestuur werd ingesteld met daarin Ir. L.F. Otto van Smit Nijmegen en Ir. H. J. Jimmink van Dordt. Op 1 januari 1961 werd ook nog eens een keer de vijf-daagse werk week ingevoerd en daarna de vrije zaterdag. Op dat moment had EMF Dordt 800 mensen in dienst.
1934 - Ir. Pieter Barendsen (Amsterdam 11-7-1882 - Dordrecht 5-6-1953) woonde aan de achterweg 24 in Dordrecht, was vanaf 1926 adjunct directeur en vanaf 1938 mede directeur van EMF Dordt en voorzitter bestuur van de MTS in Dordrecht. In 1938 werd hij Koninklijk onderscheiden net als directeur Boogaerdt. Tot aan zijn dood was hij ook commissaris bij EMF Dordt.
ir. P. Barendsen adjunct-directeur EMF Dordt, 25-3-1926, bron: Nederlandse Staatscourant.
De Smit Nijmegen groep neemt EMF Dordt over
In 1960 werd door aandelenruil E.M.F. Dordt in 1960 opgenomen in Smit Nijmegen. Smit Nijmegen zou later ook nog Coq Utrecht, Afo Hattem en Olthofs Transformatorenfabriek te Ede overnemen toen het in 1969 werd opgeslokt door het nog grotere Holec.
NRC 28-12-1960
In 1961 bestond EMF Dordt 50 jaar. Ter gelegenheid daarvan had men een uitstapje naar Diergaarde Blijdorp waar deze mooie panoramafoto genomen is. Klik op de foto om te vergroten.
Mooie reclame van EMF Dordt bij Amsterdam Centraal Station met daarop ook al het logo van de Smit Nijmegen groep. (dus vanaf 1960).
Jaarbeurs 1963 EMF Dordt/Smit Nijmegen.
Normmotoren, draaistroommotoren met genormaliseerde afmetingen, waardoor uitwisseling met andere fabrikaten mogelijk werd. Deze reeks motoren is afgebeeld op de foto hierboven. Het betreft hier de reeks geheel gesloten asynchrone kortsluitmotoren van 0,25 tot 15 pk in de toerentallen 3000, 1500, 1000, en 750 omwentelingen per minuut. (Informatie ontvangen van oud medewerker/ontwerp ingenieur van EMF Dordt, Gerard Kruit). Bron: Archief EMF Dordt / Holec Historisch Genootschap
Gevolgen fusie
Toen in 1960 de EMF opging in de Smit-Nijmegen groep was te verwachten dat er wel het een en ander zou veranderen. Deze veranderingen werden in hoge mate tot stand gebracht door twee overplaatsingen van Nijmegen naar Dordrecht; een nieuw hoofd van de administratie de heer Win Veldman en de heer Jan Hermans die in 1962 werd benoemd tot Algemeen Bedrijfsleider van EMF. Hermans maakte in Dordrecht een bliksemcarrière:
In juli 1964 werd hij bevorderd tot onderdirecteur en in januari 1966 tot Directeur. Dit werd noodzakelijk, omdat de heer Jimmink toetrad tot de Raad van Bestuur van de Smit-Nijmegengroep en dus niet meer alle tijd had voor het leiden van "Dordrecht"
Vooral de mensen van de administratie werden geconfronteerd met een (nieuwe) methode van administreren, hetgeen een complete reorganisatie van de deze afdeling betekende. Maar ook de technische afdelingen merkten al spoedig dat Hermans zich razendsnel in de materie had ingewerkt en hij praatte met de technici mee over kwaliteit, normalisatie, isolatieklassen of hij dat al jaren deed. Na enige tijd was iedereen ervan overtuigd dat de veranderingen verbeteringen betekenden. Ook de wijze waarop hij als voorzitter met de Ondernemingsraad omging was verfrissend.
Het belangrijkste was dat de organisatie veel duidelijker werd, iedereen wist beter hoe de zaken in elkaar staken. En dat was nodig, want in de loop van de zestiger jaren werd de situatie op de motorenmarkt aanzienlijk moeilijker Zo werden in 1962 de Staatsmijnen gesloten door de toenmalige minister van economische zaken Den Uyl, en daarmee viel een aardig stuk bijzondere productie weg EMF had het alleenvertoningsrecht van de ondergrondse explosievaste motoren voor de transportbanden en de schraperlieren, waaraan alles van gelast staal moest zijn. Ook raakte de Nederlandse Marine zo’n beetje compleet en dat betekende ook weer omzetverlies. Efficiënter werken was dus noodzakelijk.
Om de medewerkers daarvoor beter bij het werk te betrekken werd er veel aandacht geschonken aan de secundaire arbeidsvoorwaarden en de werkomstandigheden.
Een voorbeeld daarvan was de oprichting van de Afdeling Opleiding en Voorlichting (december 1965) De onderwerpen , die hieronder vielen werden in het verleden door verschillende personen verricht, ( voor zover ze al bestonden) nu werd alles vanuit deze afdeling geregeld, daarbij ondersteund door een eveneens opgerichte Opleidingsraad, waarin naast het hoofd van de afdaling O&V en de directie vertegenwoordigers van de Ondernemingsraad, de Administratie en de Personeelsdienst zitting hadden.
Samenstelling:
Ir G.Kruit,voorzitter en tevens hoofd O&V
W. Veldman Administratie (Secretaris)
J. Hermans Directie
J Kloosterman, Ondernemingsraad
B. De Bruijn Personeelsdienst
Aktiviteiten en taken van de afdeling O&V
- Introductie nieuwe medewerkers d.m. introductieboekje en rondleidingen door het bedrijf
- Advies externe cursussen en opleidingen
- Vergoedingsregeling en toepassingen ervan voor studiekosten
- Bedrijfsschool (Bemetel)
- Interne cursussen: Inleiding elektrotechniek en eigenschappen elektromotoren,
- tekening lezen, meetcursus
- Redactie personeelsorgaan “Ons Werk”
- Excursies voor groepen van technische scholen en andere geïnteresseerden.
- Contacten met de pers
De nieuwe bedrijfsschool voor de opening in november 1964, gelegen boven de draaierij.Hierboven was de kantine annex leslokaal
Toch konden al deze initiatieven en activiteiten niet verdoezelen, dat de toekomst er niet erg rooskleurig uitzag. De omzet liep terug, Kruiningen was niet meer nodig en werd gesloten en vooral na 1966 waren de vooruitzichten somber. De afdeling O&V was het eerste slachtoffer, althans voor Dordrecht, de activiteiten werden overgeplaatst naar Nijmegen
Het zou daarna niet lang meer duren voordat er ingrijpende beslissingen moesten worden genomen. De heer Hermans werd benoemd in de Raad van Bestuur van de Smit- Nijmegen groep en zijn functie in Dordrecht werd overgenomen door de heer Kiemeney, geen technicus van achtergrond en al snel bleek waaruit zijn opdracht bestand: gebruik maken van de inmiddels opgerichtte stichting van de Holecgroep. Zoals elders al beschreven werd de vestiging Dordrecht opgeheven en de activiteiten ondergebracht bij Heemaf Hengelo, de voormalige concurrent.
Gerard Kruit
Klik rechts op het rode introductieboekje van EMF Dordt uit 1964 om deze in te zien (formaat = PDF, bestandsgrootte 2 mb)
Poster EMF Dordt motor (doorsnede). Bron: Holec Hist. Genootschap.
Nog een keer EMF Dordt op de beurs, (1961).In 1913 stond er dus een motor op de Wereldtentoonstelling van Gent van 0.5 pk en in 1961 stond er op de jaarbeurs in Utrecht eentje van 4000 pk. De techniek had een enorme vlucht genomen.
Hieronder een slide show van prachtige foto's van EMF Dordt jaren vijftig-zeventig.
{besps}Emf_slide{/besps}
Korte legenda:
EMF02 = Seriefabricage van U-typen. Hier 211 U in draaierij te Rucphen
EMF03 = Verticale koelwaterpompmotor met aangebouwde lucht-waterkoelers. Bestemd voor Shell-Nederland te Rotterdam 3000 pk 500o/m 3000V
EMF04 = EMF Generator gekopppeld aan een Stork Diesel
EMF06 = Wikkelen Emkol motoren EMF Dordt.
EMF07 = Beursstand EMF Dordt (datering 1955-1960)
EMF08 = Transport vanaf de fabriek
EMF09 = Persmachines EMF Dordt vijftiger jaren
EMF10 = Montagehal
EMF12 = Wikkelarij EMF Dordt (Jaar ?)
Bron: Holec Historisch Genootschap / Archief EMF Dordt.
Vervoer EMF Dordt (1940 - 1950 ?) Bron: Holec Krant 1981
Zelfde transport maar nu een stuk duidelijker.
Transfport vanaf de fabriek: Expeditie EMF Dordt
Bron: Archief EMF Dordt / Holec archief.
Geventileerd gesloten sleepring ankermotor met opgebouwde lucht-waterkoeler 6250 pk, 1500 omw.min. 10.000 Volt
oliegekoelde inductieregelaar 504 RO/2
Folder van EMF Dordt (1960-1970) Klik op de foto om de complete folder in te zien (1 mb, pdf-formaat) Bron: Dhr. Bosman.
Links: reclame voor de bedrijfschool van EMF Dordt 28-08-1969 Bron: Gorcummer courant, rechts: EMF Dordt zoekt medewerkers voor de fabriek (12-08-1968) Nieuwsblad van het Noorden.
De foto komt uit een boekje van EMF Dordt uit 1971 met daarop de EMF Dordtfabriek.
Integratie in Heemaf
Na de overgang van Smit Nijmegen in Holec in 1969 bleek dat de sector electrische motoren voor de afzonderlijke ondernemingen een moeilijk gebied vormden. Verwacht werd dat door de volledige integratie van EMF in Heemaf er een beter rendement zal komen. De omzet maakt ruim 1/4 van de totale omzet uit.
In 1971 bestond men 60 jaar.
Sluiting EMF Dordt
De energiecrisis ingezet in 1973 ging ook Heemaf niet voorbij. Er kwamen op diverse plaatsen onderbezettingen en de marges (verschil tussen opbrengst en kostprijs) daalden scherp. Dit leidde in 1975 tot een verliessituatie. EMF was vanaf 1969 in Heemaf geïntegreerd.
Kooiankermotoren EMF Dordt Smit Mededelingen (1969)
Vanaf 1974 namen de problemen vooral in Dordrecht toe. Eind 1976 werden door de slechte omstandigheden een aantal maatregelen bekend gemaakt en niet alleen voor de situatie in Dordrecht. Dordrecht werd wel hard getroffen. Alle activiteiten worden overgebracht naar Hengelo. 40 tot 50 medewerkers kunnen mee naar Hengelo. Voor de overige 200 werknemers zijn er geen zinvolle arbeidsmogelijkheden. Getracht wordt ze elders onder te brengen o.a. bij andere Holec werkmaatschappijen. In 1977 werden deze veranderingen doorgevoerd en werd EMF Dordt definitief gesloten.
November 1977 zien we een advertentie in de krant staan waarbij de gehele inboedel van de fabriek van EMF Dordt te koop wordt aangeboden.
Sloop fabriek
In 1979 werden de mooie industriële fabriekspanden van koekjesfabriek Victoria en elektromotorenfabriek EMF Dordt gesloopt. Hieronder volgen nog enkele foto's van de vergane glorie.
NRC, 6-4-1983.
Foto's : Archief EMF Dordt, Holec Historisch Genootschap, (Holec archief bij Eaton), Boekje 50 Jaar EMF Dordt (bron: collectie Rudo Hermsen, archief Smit Transformatoren, Erfgoedcentrum Diep, Tekst: Willy Ahlers, Rudo Hermsen, Gerard Kruit.
Klik hieronder om een oude film van de stad Dordrecht te bekijken uit 1926. Volgens mij is er niets gefilmd van Smit Dordt of EMF Dordt, maar dit neemt niet weg dat het een uniek stukje (stomme) film is. Ik ben nog op zoek naar bewegende beelden van de beginjaren van EMF Dordt. Er zijn enkele korte bedrijfsfilms van 1950, maar meer heb ik niet gevonden. Mocht iemand nog filmmateriaal hebben of weet iemand waar dit te vinden is dan houden wij ons aanbevolen.
http://www.youtube.com/watch?v=ou1QDJZaXAY
Bron: Rijksfilmarchief
Comments powered by CComment