Het eerste verkeerslicht in de wereld werd in 1868 in Londen geplaatst bij the Houses of Parliament op de hoek van de Bridge Street en New Palace Yard. De verkeerslichten waren niet voor het gewone verkeer maar om te zorgen dat de militaire politie kon oversteken. De eerste automatische verkeerslichten in Nederland stonden in Den Haag en werkten met neon ringen, afkomstig van de Heemaf fabrieken (1928).
De Laan van Meerdervoort in Den Haag, was al in de jaren twintig van de vorige eeuw een drukke verkeersader. Daarom experimenteerde de politie al tussen 1928 en 1930 op het kruispunt Laan van Meerdervoort - Anna Paulowna straat met automatische (elektrische) verkeerslichten van het fabricaat HEEMAF. Dit waren de zogenoemde HEEMAF-lichten maar leken niet op de tegenwoordige verkeerslichten.
Verkeerslichten van de Heemaf in Den Haag (1932). Bron: Historisch Centrum Overijssel te Zwolle.
Amsterdam had overigens de eerste verkeerslichten in Nederland - dus al voor 1928 - maar die waren zeker niet automatisch. Het was een elektrisch stopbord met verlichting die de verkeersagent met zijn handen moest bedienen. Jaren daarvoor stond er gewoon een verkeersregelaar met of zonder een bordje stop in zijn hand.het verkeer te regelen.
Ook Eindhoven had in 1929 al automatische verkeerslichten aangelegd (fabricaat Philips). Deze automatische verkeerssignalen voorzien van geluid werden geplaatst op de kruispunten Emma singel - Keizersgracht en Keizersgracht - Wal. Deze werden pas in 1931 in werking gesteld en werkten deels niet. (zie dit artikel).
Verkeerslicht op de kruising Laan van Meerdervoort/Anna Paulownastraat Den Haag. Licht op groen, 23-7-1932 , Bron: Historisch Centrum Overijssel te Zwolle.
In juni 1932 werden de Heemaf neon verkeerslichten officieel in gebruik genomen in Den Haag en deze voldeden zeer goed. Later dat jaar werden ook automatische verkeerslichten in Amsterdam in werking gesteld maar deze waren fabricaat Siemens.
Verkeerslicht en verkeerspost op de kruising Laan van Meerdervoort/Anna Paulownastraat Den Haag. Licht op groen, 23-07-1932,Bron: Historisch Centrum Overijssel te Zwolle.
Den Haag had dus het allereerste automatische verkeerslicht in Nederland. Het Vaderland, 22-8-1928
Ook de Heemaf had voor dat project ingeschreven en plaatste op 19-10-1931 een tijdelijke proefopstelling op een granieten zuil in Amsterdam, maar Heemaf kreeg de order niet. Siemens bleek goedkoper te zijn.
De kranten stonden er vol van want in tijden van recessie wilde men het Nederlands fabricaat voorrang geven op buitenlandse bedrijven, dus was men verbolgen over het feit dat de Heemaf uit Hengelo - een 100% Nederlands bedrijf - deze order niet gekregen had. Na onderzoek bleek dat de Heemaf niet duurder was dan Siemens zoals eerder gesuggereerd.
De meeste verkeerslichten werden eind jaren dertig weer vervangen door een stoplicht dat lijkt op de lichten die we nu hebben. Dit had vooral te maken met standaardisatie want op een gegeven moment had elke stad weer andere verkeerslichten met andere eigenschappen. De Rood, oranje, groen stoplichten werden de standaard in alle landen.
Neonverlichting
Deze HEEMAF-lichten bestonden uit een serie ringen van neonverlichting, die als afpelringen van buiten naar binnen één voor één aan- of uitgingen, van groen naar rood. Dit 'verkeerslicht' verving het klapbord waarmee de agenten met de hand het verkeer regelde.
24-9-1931. Verkeerslicht aan de gevel bij de Heemaf. Hij staat nu op groen.,Bron: Historisch Centrum Overijssel te Zwolle.
11-3-1933, Automatische verkeersregeling in Amsterdam. Bron: de Telegraaf
De HEEMAF bracht dit systeem in serie-productie vanaf 1931 en verkocht behalve in Nederland ook in Europa (zeker Duitsland), maar dit systeem werd al snel vervangen door de verkeerslichten die we nu kennen. Of de Heemaf daar ook bij betrokken was weet ik niet, maar dat gaan we uitzoeken. De eerste moderne typen verkeerslichten (met de kleine verkeerslichtjes voor voetgangers) in Den Haag werden in september 1936 geplaatst op de kruising Grote Marktstraat / Wagenstraat. Toch werden de Heemaf verkeerslichten bij de Anna Palovnastraat pas in november 1953 vervangen door de stoplichten die we nu kennen.
Anna Paulownastraat hoek Laan van Meerdervoort, het nieuwe verkeerssignaal met hoofdinspecteur Snethlage (1932).
24-9-1931. Zichtbaarheidsproef met stoom voor een verkeerslicht aan de gevel bij de Heemaf.
Proeven met de neon verkeerslichten in Den Haag, 19-3-1930, bron: Telegraaf
Nogmaals de Anna Paulownastraat met de Heemaf neon ringafpel-stoplichten.
3-11-1932: Heemaf verkeerslichten op de kruising Laan van Meerdervoort / Anna Paulownastraat Den Haag. Verkeerslicht A geeft aan dat de weg over twee seconden veilig zal zijn"Bron: Historisch Centrum Overijssel te Zwolle.
Prent eerste verkeerslichten in Nederland (Heemaf 3-11-1932, bron: Het Heim/HHG.
Ook in Apeldoorn werden rond 1933 de neon verkeerslichten van de Heemaf aangelegd. Deze foto dateert van ongeveer 1934. Geheel links tegen de muur zien we een verkeerslicht. Bron: Conam.info.
De Banier, 6-6-1932
FILM 1 - Den Haag (1932)
Hieronder een unieke YouTube film waarop de verkeerslichten van de Heemaf verschillende keren te zien zijn (Den Haag 1930)
Bron: YouTube
Bron: Archief Heemaf. (Heemaf-Post, 1932 nr.25 december,p.434-436)
FILM 2 - Den Haag (1932-1938)( met op 0.53 de verkeerslichten van de Heemaf).
Bron: YouTube
Vlissingsche Courant 19-11-1931
Heemaf briefkaart 1929. Bron: HHG
Willy Ahlers vond nog wat juridische informatie over het verkeerslicht van de Heemaf uit 1932. Klik op de foto hieronder om het complete document in te zien (pdf).
Verbeteringen aan het verkeerslicht
In 1934 werd op de Expositie van nieuwe uitvindingen in Londen door de Heemaf een verbetering van het verkeerssein gedemonstreerd.
Bron: de autokampioen (5-11-1934)
Productie van verkeerslichten naar Dortmund
We zijn erachter gekomen dat de Heemaf verkeerslichten in productie zijn genomen in de vestiging in Duitsland, Heemaf S.K.A. Motorenwerk A.G. Dortmund. Zie onderstaande mooie reclame posters en patent informatie. De verkeerslichten moeten dus tussen 1930-1936 zeker ook in Duitsland zijn verkocht en mogelijk in meer Europese landen, dus mocht iemand een museum weten waar een Heemaf verkeerslicht te bewonderen is horen wij dit graag.
Bron: Holec Historisch Genootschap / Willy Ahlers
{jcomments off}
Reclameblad Heemaf 1931, bron: Holec Historisch Genootschap.
Bron: Heemaf archief/youtube/Budve.nl, met dank aan Historisch Centrum Overijssel te Zwolle.
Comments powered by CComment