Hoe is de Holec ontstaan?
Meer dan 100 jaar geleden waren er in ons land naast Philips nog zes andere toonaangevende bedrijven op het gebied van de elektrotechniek. In volgorde van ouderdom waren dat:
Pioniers als Willem Benjamin Smit (Smit Slikkerveer), Rento Hofstede Crull (Heemaf), Floris Hazemeyer (Hazemeyer),Thomas Rosskopf (Smit Transformatoren) en Hidde Nijland (Coq Utrecht) stonden allen aan de basis van de elektriciteitsvoorziening zoals deze vandaag de dag als vanzelfsprekend wordt gevonden.
Nu word met 1 druk op een knop (of via een APP op de smartphone) een elektrisch apparaat aan- of uitgezet. In het begin ging het er heel anders aan toe, want alles moest nog worden uitgevonden.
De geschiedenis gaat terug naar 1878 toen Willem Smit met een zelf gemaakte dynamo en een booglamp de fabriek van zijn vader elektrisch verlichtte. In 1886 werd door Willem een kleine elektriciteitscentrale aangelegd in Nijmegen t.b.v. de elektrische straatverlichting en eerder dat jaar werd de eerste elektriciteitscentrale van Nederland in Kinderdijk een feit. Rento Hofstede Crull ging hiermee verder en stond aan de basis van vele elektriciteitsbedrijven in Nederland en richtte in 1907 de Heemaf op. Dit was het grootste elektrotechnisch bedrijf van Nederland en men exporteerde wereldwijd.
Write comment (0 Comments)
Rento Hofstede Crull
Over Hofstede Crull (HC) staat in het verhaal van Jaap Tuik (biografie Rento Hofstede Crull) al voldoende geschreven. Hier eerst een gedeelte uit een brief die HC in januari 1916 naar de Heemfa vertegenwoordiging in Nederlands Indië stuurde. Hengelo was voorstander van schakelborden in ijzeren kasten, maar de klant wilde schakelborden. Ook mochten er geen ijzeren schakelbord komen maar een van marmer. Voor Hengelose begrippen toen al ouderwets. Siemens is de grootste concurrent, die wel goed werk maakt. HC wil zich inspannen om een vergelijking met Siemens goed te kunnen weerstaan.
De nieuwe motorenfabriek is in gebruik genomen en meer dan 1500 zijn in bewerking. De fabrieksgrootte zou verdubbeld worden er komt zo’n 5000m2 komt erbij. Ontwikkeling is bezig met een motor met aangebouwde controller. Maar de oorlog geeft veel problemen.
In het jaarverslag over 1919 staat ten aanzien van Hofstede Crull het volgende: "Voort verneemen wij niet onvermeld te mogen laten een diepgaand verschil van inzicht met den Directeur, den Heer R.W.H. Hofstede Crull, inzake het beheer, hetwelk slechts door zijn heengaan bleek te zijn op te lossen".
Gezinsleven Hofstede Crull
Bij de aangifte van de dochter van HC Woltera zijn Floris Hazemeijer en Hendrik Albertus van Enst de getuigen. Problemen met zijn woonhuis, gemeente wil echt niet meewerken. Ook al problemen in 1916/1917 als getracht wordt binnen Heemaf een woningstichting op te richten.
Willem Willink
Als HC in 1915 motoren wil gaan produceren, dankzij goede contacten met Sachsenwerk in Dresden gaat Willink daarmee akkoord als zijn neef Frits hem mag opvolgen. HC gaat daarmee akkoord. In 1918 heeft Willink autonummer E46. De E staat voor de provincie Overijssel; het is dus rijbewijs 46 die in Overijssel werd uitgegeven.
H.I. Keus (Henri Isaac)
H.I. Keus is geboren in Rotterdam op 11 oktober 1889. In zijn jonge jaren verhuist hij eerst naar Gouda en daarna naar Den Haag. In den Haag doorloopt hij de Bleyenburg HBS om vervolgens in Delft aan de Technische Hogeschool te gaan studeren. In 1913 behaalde hij het diploma elektrotechnisch ingenieur en werd hij assistent bij professor van Swaay. Nog in 1914, in november, kwam hij als ingenieur in algemene dienst bij Heemaf NV. Op 1 mei 1919 werd hij bij Heemaf als directeur benoemd. 35 Jaar blijft hij directeur.
Foto H. I. Keus (1914).
Hij heeft veel publicaties op zijn naam staan o.a.:
Een aantal van zijn boeken zijn ook in het Engels vertaald.
Hij gaf veel lezingen oa voor studenten
Zijn portret, geschilderd door Willink in 1955 laat een autoritaire man zien. Zijn zoon was er "bang" voor. Het verhuisde van de woonkamer naar de slaapkamer en vandaar naar de logeerkamer. Hofstede Crull werd door hem en F.R. Willink Hofstede Prul genoemd. HC had aan zijn muziekkorps petten geschonken en vroeg Keus voor de uniformen. Het antwoord van Keus wat kort maar krachtig: "ik heb geen muzikanten nodig maar draaiers en lassers". En er kwamen geen uniformen! Was Willem Willink geliefd; Keus werd gevreesd. Markant was ook dat hij elke dag een witte anjer droeg en dit ver voor Prins Bernhard. Hij had zelfs een vaasje met water achter zijn revers.
Thuis werd er niet aan een godsdienst gedaan en toen het zeer christelijk dienstmeisje de zoon van Keus het Onze Vader leerde begon hij aan tafel te bidden: "Onze Vader die in de Heemaf zijt …..
Keus en Willink hebben in 35 jaar Heemaf groot gemaakt met 2000 man personeel en een gigantisch reserve vermogen. Beiden zijn er zelf niet rijk van geworden en hebben geen miljoenen nagelaten. In hun beginperiode moesten beiden sterk aan elkaar wennen. Ze hadden ook tegengestelde naturen. Ze dienden bij hun aantreden de complete staf te vervangen. De portretten van hem en Keus lagen op het laatst in de kelder aan de Bornsestraat en zijn in 1983 aan de families overgedragen. Het verhaal gaat dat Keus niet zoveel zin in het protret had en zeker niet in het vele poseren. Daarom zou hij een visgraatjes pak hebben aangetrokken waar schilder Willink extra veel werk aan heeft gehad. Op een vraag of dat niet veel werk was geweest geeft Willink als antwoord: "Ja, maar ik ben een zachtmoedig mens".
Ir. F. R. Willink (Frederik Robert)
Ook van hem is er portret van de schilder Willink, overigens geen familie. De schilder kwam uit Overijssel, de Willinks kwamen uit de Achterhoek in Gelderland.
De familie vond ook op dit portret Willink er streng uitzien. Net als Keus moest hij een aantal keren poseren, de kleren moesten in het schildersatelier blijven om in de loop van de tijd kleurverschillen te vermijden. Willink was een rechtschapen mens, sociaal bewogen en beminnelijk. Bij Heemaf deed hij de interne organisatie en personeelszaken. Keus was meer de technicus en de verkoper. Een goede combinatie. Al was Willink ingenieur hij kon nog geen spijker in de muur slaan, aldus zijn dochter M. Meyling-Willink.
Willink was een gematigd mens, die van sport en de natuur hield. Maar hij vroeg wel de beroemde Nederlandse architect Dudok voor hem een huis in Hengelo te ontwerpen.
Op 31 maart 1951 werd van hem afscheid genomen als directeur van Heemaf. Gelijktijdig volgde zijn benoeming als commissaris van het bedrijf.
H. Ver Loren van Themaat
Met ingang van 1 januari 1960 procuratie verleend
Ir. J.L. Bonebakker
Op 10 mei 1932 gehuwd met mej. M.J. Hudig
Ir. H.J. Buttinger
Ir. J. van der Wateren
Joan Gelderman, een leven lang commissaris
Hij is op 14 december 1877 in Oldenzaal geboren en daar op 5 oktober 1975 overleden. Zijn vader was textielfabrikant. In 1905 werd hij opgenomen in de familiefirma H.P. Gelderman & Zonen in Oldenzaal, van 1935 tot 1960 was hij er directeur en daarna tot 1963 gedelegeerd commissaris. In het jaarverslag van Heemaf uit 1916/17 zien we Joan Gelderman voor het eerst als een lid van de Raad van Commissarissen. Hij bleef gedurende tientallen commissaris en heeft het wel en wee van Heemaf van wel heel dichtbij meegemaakt. Ook was hij president-commissaris van de Nederlandse Spoorwegen. Daarbaast was hij tussen 1928 en 1946 lid van de Eerste Kamer en van 1921 tot 1928 voorzitter van de Kamer van Koophandel voor Twente en Salland.
Ook van hem is door Willink een portret vervaardigd. Hij hangt nu het het museum Het Palthehuis in Oldenzaal.
Floris Hazemeyer
Floris Hazemeijer, in Rotterdam in 1872 geboren, komt in 1899 in dienst van het Electrotechnisch Bureau Hofstede Crull & Willink in Borne. Hij assisteert de directie met zijn elektrotechnische technische opleiding door de leiding over de technische afdeling op zich te nemen. Hij houdt zich bezig met het projecteren en uitvoeren van kleine elektriciteitscentrales . Hij treedt in het huwelijk met een dochter van Johan Friesendorp. Die vindt een schoonzoon die werknemer maar niets en helpt hem aan een eigen bedrijf. Op 12 juli 1907 wordt het opgericht; F. Hazemeyer & Co. De ij in zijn naam wordt aangepast tot een y. Het buitenland kent onze ij niet! Het beroemde beeldmerk met de dubbele HH wordt op 6 mei 1916 gedeponeerd. Na de Eerste Wereldoorlog, Duitsland mag volgens het Verdrag van Versailles geen oorlogsindustrie hebben, wordt samen met het Duitse Siemens & Halske NV Hazemeyer’s Fabriek van Signaalaaparaten opgericht. Het bedrijf maakt richtapparatuur en rekenmachines voor vuurleidingssystemen. Het is nu bekend onder de naam Thales. In 1962 vormen Hazemeyer en Heemaf samen Holec. Heemaf heeft dan al alle aandelen van Smit Slikkerveer overgenomen
Joep van den Nieuwenhuyzen
Zijn start in het bedrijfsleden vond plaats in 1983 toen hij door zijn familie (v.d. Valk) in staat gesteld werd om machinefabriek Stamproy over te nemen. In 1985 kocht hij voor 2 miljoen gulden (0,9 miljoen euro) de beursgenoteerde Begemanngroep. Hij begon kwakkelende bedrijven op te kopen en op te lappen. In 1990 na de overname van oa Holec had Begemann 140 dochterondernemingen met 7300 werknemers en met een omzet van 1350 miljoen gulden. Joep stond bekend onder de naam bedrijvendokter. Problemen kreeg hij bij de koop van HCS Technologie. Hij werd daarbij verdacht van voorkennis. Hij werd veroordeeld tot zes maanden gevangenisstraf, maar werd in hoger beroep vrijgesproken. Ook bij een latere overname van RDM speelde voorkennis een rol. Zijn arrestatie eind oktober 2007 speelde om zijn rol rond het faillissementen van een aantal bedrijven en een garantstelling door de Gemeentelijk Havenbedrijf Rotterdam. Het vermoeden is dat er frauduleuze handeling zijn verricht. Ook is hij op een negatieve wijze betrokken bij de financiering van van het voormalige Formule 1 team van Spyker. Meer informatie over Joep van den Nieuwenhuyzen is HIER te vinden.
Willem Willinkstichting en Langelerfonds
Ondanks de perikelen rond zijn vertrek in 1919 was W. Willink zo groot om uit eigen middelen een fonds in het leven te roepen. Later werd het een stichting met zijn naam. Hij stortte 100.000 gulden in het fonds. Later zou ook de vertegenwoordiger van Heemaf in Zuid-Afrika, de heer Langerer geld in een fonds stoppen. In het begin waren de directeuren van Heemaf de beheerders. Was het geld eerst bedoeld voor de financiering van een sportpark en ontspanningsgebouw, later werd het geld gebruikt voor studiefinanciering van kinderen van Heemaf medewerkers. Toen het veel slechter met Heemaf (Holec) ging heeft de penningmeester van de stichting en fonds de heer Stolk met toestemming het geld uit de kas van het bedrijf gehaald en veilig belegd bij een bank.
Doordat het systeem van studiebeurzen steeds beter werd werd er steeds minder een beroep op de stichting gedaan. Daarom werd besloten de stichtingsstatuten aan te passen. Het doel werd verlegd naar cultuur wel nog binnen zaken waar werknemers van Holec Hengelo bij betrokken waren. Omdat het niet meer mogelijk was Heemafdirecteuren als bestuurder te benoemen werd dit systeem verlaten. Op dit moment bestaat het bestuur uit 5 personen, waarvan nog een die bij Heemaf/Holec heeft gewerkt. Het bestuur zorgt zelf voor aanvulling bij een vacature. Twents techniek museum HEIM en de tennisvereniging van Holec hebben substantiële bijdragen van de stichting gekregen. Om financiële redenen is het Langererfonds opgegaan in de Willinkstichting. Omdat de Stichting steeds "rijker" wordt binnen het bestuur nagedacht hoe het geld beter besteedt kan worden.
Hengelo
Hengelo 1928
Hengelo, een dorp met zo’n 3000 inwoners in 1821 is een plattelandsstadje op een kruispunt van twee wegen. Deventer naar Oldenzaal en Zwolle naar Enschede. Het is een zelfstandige plaats sinds 1802. Het zou nooit veel groter zijn geworden als er geen spoorwegplannen in Overijssel zouden zijn komen. In 1865 worden er bijna gelijktijdig twee spoorlijnen in gebruik genomen. Dat was de lijn Zutphen naar Enschede en met particulier initiatief de spoorlijn Almelo naar het Duitse Salzbergen bij Rheine. Het lijkt niet veel maar het gevolg van deze beide spoorlijnen was er plotseling een treinverbinding tussen Amsterdam en Berlijn. In het begin was het personenvervoer niet zo belangrijk steenkool voor de stoommachines en Bentheimer zandsteen voor de bouw waren belangrijker. Op het kruispunt van beide lijnen in Hengelo werden grote bedrijven naast de textielindustrie gesticht. Als eerste was dat Stork. Heemaf begon als bedrijf in Borne, maar verhuisde naar Hengelo. Ook al omdat het nieuwe station van Hengelo een grote behoefte aan elektriciteit had en voor gelijkstroom was de afstand tussen Borne en het station in Hengelo te groot. Een nieuwe centrale in Hengelo was het gevolg. Naast Stork kwamen er bedrijven als Dikkers, Heemaf, Hazemeyer en Holland Signaal in Hengelo. In 1900 zijn er al driemaal zoveel inwoners in Hengelo als in 1821. Veel nieuwe bewoners komen van buiten Overijssel en hebben problemen met hun nieuwe woonomgeving.
Foto’s en glasplaten
In het HEIM bevinden zich veel zaken van Heemaf en Holec. In 150 fotoalbums staan maar liefst 33.000 foto’s. Alle foto’s zijn beschreven door Wim Bererloo en Ad Neeb, vrijwilligers van het Heim. Zij hebben 6 jaar aan dit project gewerkt. Daarnaast zijn er bij het HCO (Historisch Centrum Overijssel) in Zwolle nog een ruim 20.000 glasplaten. Alle glasplaten zijn door Jaap Tuik afzonderlijk in papier ingepakt en beschreven. 
Halve centenfabriek
Heemaf werd door de volksmond "halve centenfabriek" genoemd. Over de oorsprong van deze benaming gaan verschillende verhalen. Een daarvan gaat over de loonsverhoging van een Heemaf medewerker, hij kreeg er een bedrag bij op halve centen. Dat werd afgerond naar boven. Bij een volgende loonverhoging weer met een bedrag op halve centen werd hem gezegd: de vorige verhoging hebben we naar boven afgerond dus nu naar beneden.
Write comment (0 Comments)Historicus Willy Ahlers vond een prachtig - nog niet eerder gepubliceerd - fotoboek van de Heemaf in de archieven van Techniekmuseum het Heim in Hengelo. Dit fotoboek wordt nu gedigitaliseerd. Bijgaand de foto's en zo mogelijk informatie wat het voorstelt. De foto's komen uit de periode 1918 tot eind 1930. Mocht iemand nog informatie of aanvullingen hebben op de legenda bij de foto's dan hoor ik dat graag. Stuur dan een e-mail naar:
Read more: Uniek Heemaf fotoboek gevonden in de archieven van Techniekmuseum het HEIM (1918-1933)
Write comment (0 Comments)
Jan Eijer stuurde een prachtige digitale foto van de verhuizing van Hofstede Crull waarop zijn opa te zien is die toen zijn vaste chauffeur van Hofstede Crull was. De foto is gemaakt voor zijn huis op 12 december 1935 door/of ontwikkelt en afgedrukt door "Photohaus Matter" in Montjoie-Eifel (Monschau). De tweede man (van rechts gezien) op de voorgrond is de opa van Jan Eijer, Antonius Hendrikus Hulshof. Geboren 17-07 1898 te Hummelo en Keppel; overleden 21-03 1945 te Doetinchem. Beroep: chauffeur uit zijn paspoort uitgegeven op 22-11 1934 te Arnhem, met paspoortnummer 109644*
Antonius Hulshof werd de vaste chauffeur van Hofstede Crull vanaf december 1933 toen de motorenfabriek "de VIJF" van Hofstede Crull bijna failliet was gegaan (1934) en hij een ander bedrijfje had opgericht, de ISEM (later AKU, nu AKZO NOBEL). Antonius Hulshof ging automatisch mee naar dat bedrijf als chauffeur. In 1938 overleed Hofstede Crull en werd hij zijn baan kwijt als vaste chauffeur van Hofstede Crull. Op het einde van de Tweede Wereldoorlog werd Doetinchem gebombardeerd en overleed Antonius Hulshof aan de verwondingen die hij daar opliep.
Write comment (0 Comments) 
Heemaf groepsfoto van het laboratorium personeel voor het Heemaf lab. 1938, (Bron: HCO Zwolle )
Write comment (0 Comments)Mede mogelijk gemaakt door: 
De KB archiveert deze website als Digitaal Erfgoed in het kader van een charter van Unesco.
Contact gegevens:
HOLEC HISTORISCH GENOOTSCHAP
Binnenvaart 15
6642 CT Beuningen (Gelderland)
E-mail: info@holechistorie.nl
Mobiel: 06 19009274
