Nederland was neutraal in de Eerste Wereldoorlog en wilde dat ook zijn tijdens de Tweede Wereldoorlog. Heel naïef dacht de regering dat Nederland niet bij de oorlog betrokken zou raken. Behalve in het leger had men ook weinig geïnvesteerd in beschermende maatregelen voor de burgers zoals luchtalarm, geleidelichten en schuilkelders. Ergens bij de IJssel zou ons leger tegenstand gaan bieden aan een eventuele Duitse inval zodat Hengelo direct in Duitse handen zou vallen. De Heemaf speelde daarop in en begon al ruim voor de oorlog met de bouw van (half) ondergrondse schuilplaatsen op het Heemaf complex voor het personeel maar ook voor de burgers van Hengelo. Ook hield men oefeningen met de EHBO ploeg en de bedrijfsbrandweer in samenspraak met de LBD.
Oefening met gewonden op het terrein van de Heemaf door de EHBO ploeg (1940), Bron: Historisch Centrum Overijssel te Zwolle.
Ook EMF Dordt had eigen schuilkelders gebouwd voor het personeel en de burgers. Hier zien we 3 dames van EMF Dordt bij de deur naar de schuilkelder vanwege een dreigend bombardement (1943). Bron: Archief Dordrecht.
In 1939 werd in Nederland de Luchtbeschermingsdienst (LBD) opgericht. Deze had de taak de bevolking te wijzen op de gevaren van luchtaanvallen en op de maatregelen die genomen kunnen worden om risico's te beperken. Eén van die maatregelen was het luchtalarm. De LBD werkte met vrijwilligers die tijdens de Duitse bezetting gewoon doorgingen met hun taak.
De oorlog begon en Duitsland veroverde Nederland in snel tempo. De dreiging van geallieerde bombardementen werd steeds groter en de regering moest hals over kop extra luchtalarm systemen gaan plaatsen, maar er was bijna niets op voorraad.
De oplossing was dat de Nederlandse Industrie in hoog tempo sirenes/luchtalarmsystemen moest gaan fabriceren. Verder hadden veel grote fabrieken een zoemer buiten aan de gevel voor de pauzes. Deze werden in het begin gebruikt als luchtalarm. De meeste fabrieken hadden ook ruimte onder de vloer die als schuilkelder gebruikt kon worden.
De regering vroeg het grootste elektrotechnische bedrijf in Nederland (de HEEMAF) om zo snel mogelijk extra luchtalarm systemen te produceren voor de bescherming van de burgers in Nederland. De ingenieurs gingen aan de slag en de Heemaf sirene werd ontwikkeld. Er was enorm veel vraag naar deze sirenes die door heel Nederland werden geleverd.
Uiteindelijk werd ook Hengelo gebombardeerd door de geallieerden maar die was hoofdzakelijk gericht op Stork en Hazemeyer Signaal. De schade bij de Heemaf was zeer gering. De Heemaf sirenes deden toen prima hun werk want die waren ook bij Stork op het hoogste punt geplaatst (zie foto's).
.
Het Heemaf luchtalarm systeem uit 1943.
Het gebouw van Stork in Hengelo met rechts in de top een Heemaf alarmsysteem.
Links een overzichtsfoto van Hengelo met in het midden een weer de fabriek van Stork met het luchtalarm systeem. Rechts een woonhuis met daarop aan de rechterkant een luchtalarmsysteem van de Heemaf.
Het grootste onderdeel van de sirene / luchtalarmsysteem bestond uit een elektromotor en behalve de Heemaf, waren er nog 2 bedrijven in Nederland die elektromotoren maakten. EMF Dordt en Smit Slikkerveer. Het was dan ook niet gek dat ook zij sirenes / luchtalarm systemen gingen maken. De bedrijven probeerden allemaal een graantje mee te pikken in de oorlog en adverteerden volop in de landelijke dagbladen. Smit Slikkerveer maakte al heel vroeg (vanaf 1900) sirenes maar die waren hoofdzakelijk bedoeld voor de scheepvaart.
1939 - EMF Dordt maakte ook alarmsirenes tijdens WO II. Ontvangen van dhr. Bosman
FILMPJES
Hieronder 2 You Tube filmpjes waarop sirenes te zien zijn van EMF Dordt en Smit Slikkerveer. Het eerste You Tube filmpje is een samenwerking tussen EMF en Smit Slikkerveer en is een van de weinige nog overgebleven sirenes van deze bedrijven uit de oorlog. Het tweede filmpje is een sirene gemaakt door EMF Dordt. Klik maar eens op de play button voor het geluid van deze sirenes.
RICHT- EN GELEIDELICHTEN
Heemaf had net voor de oorlog ook een geleidelicht ontworpen die werd geactiveerd als de straatverlichting werd uitgezet. Vanwege mogelijke bombardementen was dit geleide licht nodig, laag bij de grond speciaal bedoeld voor de veiligheid van de voetgangers. Klik HIER voor meer informatie.
Brinkstraat Hengelo overdag en in de nacht. Midden bovenaan zien we een kabel waaraan een geleide licht is bevestigd. Ook aan weerszijde van de weg zijn geleide lichten aangebracht. 20-9-1940.
Reclame Heemaf richt- en geleidelichten 9-10-1940.
Bron: Historisch Centrum Overijssel te Zwolle, foto's gemaakt door de bedrijfsfotografen van de reclame afdeling van de Heemaf.